Лех Валенса Навальныйды Нобель сыйлығына ұсынды

Лех Валенса Навальныйды Нобель сыйлығына ұсынды

Польшаның бұрынғы президенті Лех Валенса ақпанның басында Ресей оппозициясы жетекшісі Алексей Навальныйды Нобель сыйлығына ұсынды. Валенсаның өзі 1983 жылы оған сондай құрмет көрсетілді. Содан кейін ол поляктардың құқықтары мен бостандықтары үшін «Ынтымақ» деп танылмаған кәсіподақ ұйымының жетекшісі ретінде күресті. Сол кезде Польшаны басқарған генерал Войцех Ярузельский Валенсаны тұтқындауға бұйрық берді, «Ынтымақ» заңсыз деп танылды және қозғалыс жеті жыл бойы жасырын жұмыс істеді. Валенса 1990 жылы Еуропа Одағымен жақындасу және экономиканы нарықтық рельстерге көшіру және жекешелендіру бағытында жүріп, ел президенті болды.
Лех Валенса 1943 жылы 29 қыркүйекте фашистік Германиямен аннексияланған Померан воеводствосы аумағында Попово ауылында дүниеге келген. 1961 жылдан бастап Гданьск кеме жөндеу зауытында автомобиль жөндеушісі, содан кейін электромонтер болып жұмыс істеді.
1980 жылы ол Шығыс Еуропадағы «Ынтымақ» атты алғашқы поляқ тәуелсіз кәсіподақ құрды және ереуіл қозғалысының жетекшілерінің бірі болды. 1981 жылы желтоқсанда Польша Жұмысшы партиясы Орталық Комитетінің бірінші хатшысы генерал Войцех Ярузельский «Ынтымақ» ұйымын заңсыз деп жариялады, ал Валенса қамауға алынды.
1983 жылы ол Нобель сыйлығын құқық қорғаушы ретінде алды. 1986 жылы күзде Польшадағы Валенсаның басшылығымен жергілікті кәсіподақтар желісін қайта құру басталды. 1987 жылдың қазанында ол оппозицияны біріктірген Ынтымақтастықтың ұлттық атқару комитетін басқарды.
1989 жылғы Польшадағы парламенттік сайлауда «Ынтымақ» 100 орынның 99 - ын жеңіп алды. Көп ұзамай коммунистік емес үкімет билікке келді. 1990 жылы Валенса 74, 25 % дауыспен президенттік сайлауда жеңіске жетті.
Оның басшылығымен Польша Еуропалық Одақпен және НАТО - мен жақындасу жолына түсті. Нарықтық бағытқа көшу үшін экономикалық реформалар жүргізілді. 1995 жылы Валенса президенттік сайлауда Александр Квасневскийден жеңіліп қалды.
2000 жылы кезекті президенттік сайлауда ол тек 1, 4 % дауысқа ие болды. 2006 жылы ол қайтадан өзінің саяси амбициясын жариялады және тіпті жаңа партия құрғысы келді. Қазір 77 жастағы Валенса Гданьск қаласында орналасқан қайырымдылық қоры - Лех Валенса институтының жетекшісі.
2016 жылы Валенсаның есіміне қатысты дау шықты. Польша мемлекеттік ұлттық еске алу институты Валенсаның 1970 жылдары поляк КГБ - мен байланысын көрсететін құжаттарды жариялады. Валенса мұны әрдайым жоққа шығарды.

Керімсал Жұбатқанов, Қазақ - Орыс халықаралық университетінің доценті, тарих ғылымдарының кандидаты