Тілді дамыта оқыту

Б А Я Н Д А М А
Тақырыбы: ТІЛДІ ДАМЫТА ОҚЫТУ
Оқушылардың тілін дамыту – қазіргі кезде оқу - тәрбие ісіндегі басты мәселе. Ұлтын сүйген, бойында қазақы қаны бар, «Мен қазақпын» деген азамат тіліміздің қолданыс аясының кеңеюіне күш салып, ана тілін қуаттай түсуге үлес қосуда. Ол үшін ұстаз қауымы кейінгі жас толқынның бойына ұлтжандылықты сіңіріп, жерін, елін, тілін сүюге тәрбиелеп, еңбек етуі керек.
Бала дүниетанымының қалыптасуына адам, қоғам, табиғат, т. б. тірек бола алады. Ежелден тәрбие беретін би, шешендер сөзін, халқымыздың даналық сөзін жаттап өскен жас ұрпақтың таным үрдісі дамиды. Халық шығармасын оқып, қабылдау нәтижесінде сана – сезімі оянады.
Балалардың жас ерекшеліктеріне байланысты тапсырмалар, жаттығу жұмыстарын, өз бетінше жұмыс жүргізу арқылы тіл дамытып, мәтіндеп оқыту, мазмұнын айту, сұрақтарға жауап беру, сурет сала отырып, мазмұнына қарай өлең шығару және өлең шумақтарын жазып, сол өлеңнің мазмұнын суреттеу арқылы тіл дамыту, сөздік қорларын кеңейту, ой, бейнелеу, суреттеу дамытушылық қабілеттерін арттыру үшін әр пәне қызықтыра білу.
Қазіргі заман талабына сай оқушыларды өзін - өзі тану, алға жетелеу, өзін таразылау, бақылау арқылы оқуға деген қызығушылықтарын арттыруға үйрету, дағдыландыру.
Тіл дамыту жұмыстарын мынадай бағытта жүргіземін:
1. Сабақты түсіндіру барысында баламен қарым - қатынас жасағанда әсерлі сөйлеп, тіл мәдениетін жоғары ұстау.
2. Баланың тілін дамыту үшін өзі қажет деген істі пайдалану.
3. Өтілетін мәтіндердің, орындалатын тапсырмалардың қазақ баласының халықтық ұғымына таныс, жеңіл болуы.
4. Тіл дамытуда мақал – мәтелдер, мысалдар, өлең - жыр, ойнақы қызықты әңгімелер, шешендік сөздер, нақыл сөздерді көбірек пайдалануым керек.
5. Өз үйренгенін жинақтап, шиырма, буклет жасау арқылы әр оқушы өз білімін толықтыруы керек деп ойлаймын.
6. Лексикалық жұмысты көбірек қолдана білу.
7. Баланы әдеби тілде ауызша сөйлетуге және жазбаша сауатты жазуға үйрету.
8. Қазақ тілі, ана тілі, дүниетану пәндері бойынша тіл дамыту жұмыстарын жүргізу.
«Адам ата - анадан туғанда есті болмайды, естіп, көріп, ұстап, татып ескерсе, дүниедегі жақсы - жаманды таниды да, біледі, көреді. Сонда ғана адам білімді болады» - деген Абай. Халық даналығында әдеп, нақыл сөздер өте көп. Мысалы: «Бұлақ көрсең – көзін аш», «Оқу өрге тартады, надандық жерге тартады», «Тіл ақылдың өлшемі» деген этикалық ережелерге айналған даналық сөздердің тәрбиелік мәнін аша отырып, оқытудың бастауыш кластар оқушыларын тілге, ғылымға құрметпен қарауға үйретеді.
Шешендік сөздерді оқыту – тілді дамыту.
Шешендік өнер өткен өмірден сыр шертіп, тарих тынысын, сөз зергерлерінің өрнекті де өткір тілін үйретеді.
Орта ғасырда өмір сүрген ғалым жүсңп Баласағұни былай деген: «... Қалар мұра – сөз, кісіден кісіге,
Сөзді мұра тұтсаң, пайда ісіңе.
Кісіден мирас ата сөзі ғой
Ата сөзі – ұқсақ құттың көзі ғой».
Шешендік сөз балаларды оқуға, өнерге, парасаттылыққа, сөз құдыретін қадірлеуге үйретеді. Би - шешендердің өнерін оқыту – көркем сөздің қасиетін тану. Тіл мәдениетінің өсуіне, ұлттық сананың оянуына септігін тигізеді...
Қолданылған әдбиеттер: 1. «Бастауыш мектеп» журналы
2. «Денсаулық және отбасы» журналы
3.«Қазақстан мектебі» журналы
4. «Егемен Қазақстан» газеті, т. б.