Сайтқа кіру Тіркелу

Табиғат таңғажайыптарына байланысты ұлттық ұғымдар

Рухани - танымдық сүрлеулер
Табиғат таңғажайыптарына байланысты ұлттық ұғымдар
Алғашқы үсік жүретін қара суық айы – қазан. Бұл ай жаңбырлы, түні қараңғы, су беті қабыршықтанар, бозқырау түсер ай. Бұл айда кеш піскен жидек, бау - бақша, көкөністердің көпшілігі суыққа ұрынып қалады. Содан да, халықта «Қазан соқты, қазан ұрды» деген сөз қалған. Қазандағы терек жапырақтарын жерге үйірген желді қазанның жапырақ желі, төгілген жапырақтарды – «қазан жапырақ», соққан ызғарлы желді – «қазанның қара дауылы» дейді.
Қазанның басында жел арқадан соқса, суықтық, түстіктен соқса, жылылық әкеледі, ал батыстан соғылған жел, ылғалдайды, шығыстан соқса, жайма - шуақ күн болмақ; солтүстік - батыстан өткір желдің соғуы, келер қыстың қаһарлы боларының нышаны да, қар жауса, қаңтардың соңы мен ақпан басы күн жылы боларын меңзегені.
Қазанның алғашқы ызғарында жапырақтар сарғаймай, үзілмей тұрса, күн қайта жылынып, күн райы тұрақтанарын біле бер де, жаңа ай туғанда жаңбыр жауса, ай түгел жаңбырлы, қар құрғаққа түссе, тез еритінін, ылайсаңға түссе, жатып қаларын, шие жапырақтары түспеген болса, қар тез еритінін біл. Бұл айда кешке тұман түсіп, тез ыдырап кетсе, қатқақ болар да, күндізгі жауған қар жатпастан ериді - дағы, түнде жауғаны ұзақ жатып алады екен.
Сондай - ақ, пияз қабығы қат - қабат біткен болса және емен мен қайың жапырақтары түгел түспесе, қыс қатаң, қаһарлы, бірден түгел түссе қыс жұмсақ болар деген болжам қалыптасқан.
Тағы да сол қысқа байланысты, күн күркіреп, найзағай жарқылдаса, қыс қысқа әрі жұмсақ, қарағай мен шыршаның бүршігі аз болса, аязы сынық, күн тұтылса, қыс қатты, алдағы жылғы наурыз, сәуір, мамыр айлары жаңбырсыз құрғақ болар деген болжам бар.
Қазанның ортасында күн жылынса, жылылық үш аптадай тұрар, ал қар араласа жаңбыр жауса, қаңтарда екі - үш рет жаңбыр жауар, күн ашық жылы болса, келер маусым жаңбырлы салқын болар.
Жалпы, қазанның 20 - 21 - лерінде күн райы салқындай бастайды.
Күз мезгілінде талтүсте, бекіре балықтар өзеннің құмды жағалауында бастарын судағы құмға тығып, тобымен жиналып, үйездеген жылқыдай бірінің соңынан бірі тізіліп, ұзақ қозғалмай ағынға қарсы тұратын мезгілді «Бекіре ойнақ» атаған.

жиған - терген
Бегімхан КЕРІМХАНҰЛЫ
М. Әуезов атындағы ЖОББ мектебінің қазақ тілі мен әдебиеті мұғалімі
Павлодар қаласы
Қазақстан Журналистер Одағының мүшесі
Кері қайту
Ұқсас жаңалықтар:
Табиғат таңғажайыптарына байланысты ұлттық ұғымдар

Табиғат таңғажайыптарына байланысты ұлттық ұғымдар

Маусымның қосалқы атауы, жердің өту кезеңін меңзеген – отамалы. Күннің ең биік, түннің ең қысқа деңгейде болатын кезі – жазғы тоқырау, халық...
Ауа райын хайуандар мен жәндіктер де болжайды:

Ауа райын хайуандар мен жәндіктер де болжайды:

Суыр (сурок) – оның ел ішіндегі атауы – жер шошқасы. Суырлар қыс кезінде інге кіріп ұйқыда болады. Ол інінен міндетті түрде, әр жылдың екінші...
Ауа райын құстар да болжай алады:

Ауа райын құстар да болжай алады:

Қараторғай келді дегенше, көктем келді дей бер. Мезгілінен ерте келсе, көктем шуақты, кеш қайтса, күз қолайлы, қыс жұмсақ болмақ....
Аспан әлемінде болып тұратын құбылыстарға қарап, ауада болатын өзгерістерді ...

Аспан әлемінде болып тұратын құбылыстарға қарап, ауада болатын өзгерістерді ...

Аспан – ең құдіретті Жаратушының жаратылысы. Көк тәңірі – көк аспан. Аспан өзінің құдіретті тәуелсіз әрекеттерімен жақсылықты да, жамандықты да көк...
Жаңбыр туралы мақал-мәтелдер

Жаңбыр туралы мақал-мәтелдер

Күркіреген бұлттың жаңбыры аз. Сәуір болмай жауын болмас, Жауын болмай тәуір болмас....
Пікірлер: 0
Пікір білдіру
Ақпарат
Қонақтар,тобындағы қолданушылар пікірін білдіре алмайды.
Абайдың қара сөздері, Ашық сабақ, Бастауыш, Информатика, Мақала, Мұқағали Мақатаевтың өлеңдері, Ресей, Русский язык, Сабақ жоспары, Физика, Химия, абай құнанбаев қара сөздері, абай құнанбайұлының қара сөздері, ана тілі, ағылшын тілі, бала-бақша, балабақша, бастауыш сынып, баяндама, биология, география, дүниетану, жыр, математика, нақыл сөздер, презентация, сайыс, сайыс сабақ, сауат ашу, сценарий, тарих, тақпақ, технология, тәрбие сағаты, Қазақ әдебиеті, Қазақстан, қазақ тілі, қазақ тілінен сабақ жоспары, қысқа мерзімді жоспар, өлең

Барлық тегтерді көрсету
×