Hakim Abai’dyn’ qara so’zderi. Хакім Абайдың бірінші қара сөзі

Hakim Abai’dyn’ qara so’zderi
BIRINS’I SO’Z
Bul jasqa kelgens’e jaqsy o’tkizdik pe, jaman o’tkizdik pe, a’i’tey’ir birtalai’ omirimizdi o’tkizdik: alystyq, julystyq, ai’tystyq, tartystyq – a’y’res’ilikti ko’re - ko’re keldik. Endi jer ortasy jasqa keldik: qajydyq, jalyqtyq; qylyp ju’rgen isimizdin’ ba’rinin’ bai’ansyzyn, bai’lay’syzyn ko’rdik, ba’ri qors’ylyq ekenin bildik. Al, endi qalg’an o’mirimizdi qai’tip, ne qylyp o’tkizemiz? Sony taba almai’ o’zim de qai’ranmyn.
El bag’y’? Joq, elge bag’ym joq. Bag’y’syz dertke us’yrai’yn degen kisi baqpasa, ne albyrtqan, ko’n’ili basylmag’an jastar bag’amyn demese, bizdi Qudai’ saqtasyn!
Mal bag’y’? Joq, bag’a almai’myn. Balalar o’zderine keregins’e o’zderi bag’ar. Endi qartai’g’anda qyzyg’yn o’zin’ tu’gel ko’re almai’tug’yn, ury, zalym, tilemsekterdin’ azyg’yn bag’yp beremin dep, qalg’an az g’ana o’mirdi qor qylar jai’ym joq.
G’ylym bag’y’? Joq, g’ylym bag’arg’a da g’ylym so’zin so’i’leser adam joq. Bilgenin’di kimge u’i’retersin’, bilmegenin’di kimnen surarsyn’? elsiz - ku’nsizde kezdemeni jai’yp salyp, qolyna kezin alyp otyrg’annyn’ ne pai’dasy bar? Mun’dasyp, s’er tarqatysar kisi bolmag’an son’, g’ylym o’zi – bir tez qartai’tatug’yn ku’i’ik.
Sofylyq qylyp, din bag’y’? Joq, old a bolmai’dy, og’an da tynys’tyq kerek. Ne ko’n’ilde, ne ko’rgen ku’nin’de bir tynys’tyq joq, osy elge, osy jerde ne qylg’an sofylyq?
Balalardy bag’y’? Joq, bag’a almai’myn. Bag’ar edim, qalai’s’a bag’y’dyn’ ma’nisin de bilmei’min, ne bolsyn dep bag’am, qai’ elge qosai, yn, qai’ haraketke qosai’yn? Balalarymnyn’ o’zine ilgeri o’mirinin’, biliminin’ pai’dasyn tynys’tyqpen ko’rerlik oryn tapqanym joq, qai’da bar, ne qyl derimdi bile almai’ otyrmyn, ne bol dep bag’am? Ony da ermek qyla almadym.
Aqyry oi’ladym: osy oi’yma kelgen na’rselerdi qag’azg’a jaza berei’in, aq qag’az ben qara si’i’any ermek qylai’yn, kimde - kim is’inen kerekti tapsa, jazyp alsyn, I’a oqysyn, keregi joq dese, o’z so’zim o’zimdiki dedim de, aqyry osyg’an bai’ladym, endi munan basqa es’bir jumysym joq.
a’zirlegen

Begimhan KERIMHANULY
Qazaqstan Jy’rnalister Odag’ynyn’ mu’s’esi