Неге Путин Нобель сыйлығына ұсынылса да – оны оған бермейді

Неге Путин Нобель сыйлығына ұсынылса да – оны оған бермейді

Ресей президенті Владимир Путин 2021 жылы Нобель сыйлығын алуы мүмкін. Атақты саясаткер беделді сыйлыққа ұсынылды. Путин Нобель сыйлығына үміткерлер тізіміне енгізілді. Бұл туралы президентті беделді сыйлыққа ұсынған ресейлік жазушысы Сергей Комков мәлімдеді.
2020 жылдың 10 қыркүйегінде Нобель комитетіне өтініш жіберілді, онда Владимир Путинді Нобель сыйлығына тағайындау ұсынылды. Ресей президентінің кандидатурасы ресейлік жазушы және академик Сергей Комковтың қарауына ұсынылды.
Әдетте, Нобель комитетінің бейбітшілік сыйлығына үміткерлерге қойылатын талаптары бар. Жеке адамдар мен азаматтық қоғам ұйымдары бейбітшілікті нығайтуға үлкен үлес қосуы керек. Путин бұл өлшемге сәйкес келеді, өйткені академик Комков өзінің кандидаты Нобель сыйлығы үміткерлер тізіміне енгені туралы ресми түрде жауап алған.
Комковтың айтуынша, 286 адам беделді сыйлыққа таласады. Өкінішке орай, Путиннің кіммен бәсекелесі болатынын анықтау мүмкін емес. Нобель комитетінің құпиялылық ережелеріне сәйкес, үміткерлердің аты - жөндері марапатталғаннан кейін 50 жылдан кейін ғана жарияланады.
Әрине, белгілі ғалымдардың немесе саясаткерлердің өздері өз номинациялары туралы есеп берген кезде ерекше жағдайлар болады, бірақ, әдетте, барлығы жариялылыққа ұмтылмайды, сондықтан көбінесе өздерінің сіңірген еңбектерін құпия ұстауды жөн көреді.
Бұған дейін Шешенстан басшысы Рамзан Қадыровтың да Нобель сыйлығына ұсынылғанын екен. Саясаткердің жақтаушылары комитет Рамзан Қадыровтың Шешен Республикасында бейбітшілікті сақтау жөніндегі күш - жігерін жоғары бағалады деп санайды.
Еске салайық, 2014 жылы Ресей Қырымды аннексиялағаннан кейін, Украинаның шығысында қарулы басқыншылық жасады. Шайқас бір жағынан Украина Қарулы Күштері мен екінші жағынан Донецк пен Луганск облыстарының бір бөлігін бақылайтын Ресей әскері мен Ресей қолдаған «содырлар» арасында жүріп жатыр. Көрсетілген фактілер мен дәлелдерге қарамастан, Ресей билігі өзінің Украинаға басып кіруін мойындамайды. Бұл ресми позиция.
Путиндік Ресейдің сыртқы саясаттағы маңызды оқиға деп аталатын оқиға – бұл 2014 жылы Қырымның «тіркеу портына оралуы». Онымен қоса, Украинаның Донецк және Луганск облыстарының шамамен үштен бір бөлігін Украинадан тартып алуы. Қазір, өздеріңіз білесіздер, ол жерлерді «ДНР» және «ЛНР» деп атайды. Бұл территориялар Украинаның бүкіл аумағының шамамен 10%- ын құрайды, ал 2014 жылдың басында Украина халқының 10%- ы осы территорияларда тұрды.
Ендігі Ресей Украинаны біржола жоғалтқаны анық. Бұл территорияның 90%- ы және қазіргі Украинаның халқының 90%- ын құрайды (шамамен 40 миллион адам). Бүгінгі Украина 2008 жылдан кейінгі Грузия сияқты, және бірнеше мәрте НАТО әскери күштерімен бірлескен әскери жаттығулар өткізді. Бірнеше рет Еуропалық одақ пен НАТО - ға кіруге ниет білдірді. Жақын арада елде Солтүстік Атлантикалық Альянстың базасы пайда болуы мүмкін. Қалай болғанда да, бұл тақырып қазір Украинада өте жоғары деңгейде, ашық талқыланып жатыр.
Ресейдің Украинадан айырылуы – бұл өзара сауданың күрт төмендеуінен болатын үлкен экономикалық шығындар туралы айтпағанда, Ресей үшін нағыз өркениеттік апат. Ал Қырымның және шын мәнінде Донбастың шығыс бөлігінің Ресейге қосылуы – Украинаның қалған бөлігінің шығынын өтемейді. Бұл бүкіл әлемге түсінікті нәрсе.
Украина мәселесі одан ары Батыс пен Ресей қарым - қатынасын жақсартудағы басты кедергі болып қала береді. Украина мәселесі: Қырым және Украина шығысы – қолдан жасалған Ресей мен Батыс елдерінің қайшылығы. Әсіресе, Қырым мәселесі шешім табу жолы тұйыққа тірелген мәселе. Ұзақ уақыт өңірлік тірес алаңы болып сақталмақ.
Нобель сыйлығы әлемдегі ең беделді сыйлық болып саналады. Бұл әлемдік маңызы бар марапат, ең жоғарғы белгі, сондай - ақ сол немесе басқа жетістіктерді ресми мойындау. Әлем елдері тұрғысынан Америка Құрама Штаттарының өкілдері 1901 жылдан бастап ең көп марапатқа ие болды. Осы уақыт ішінде американдықтар кем дегенде 380 марапат алды.
Тізімнің екінші орны – Ұлыбритания. Британдықтар 133 жүлдені жеңіп алды. Олардың артынан Германия, Франция, Швеция және т. б. Барлығы қор құрылғаннан бері 908 адам, сонымен қатар 27 ұйым Нобель сыйлығының лауреаты атанды. Бұл сыйлық швед ғалымы, өнертапқыш және кәсіпкер Альфред Нобельге тиесілі.
Нобель өзінің бүкіл байлығын қор құруға мұра етіп қалдырды, оның қаражаты өткен жылы адамзат тарихына ерекше үлес қосқандарға берілуі керек. Сонымен бірге Нобель бұл сыйлықты шыққан еліне қарамастан көрнекті ғалымдарға, жазушылар мен қоғам қайраткерлеріне табыстауды талап етті.
Нобель сыйлығына үміткерлерді бірнеше ғылыми мекемелер таңдап, қарастырады. Швеция Корольдігінің Ғылым Академиясы физика және химия бойынша Нобель сыйлығын беруге құқылы, сонымен қатар экономика бойынша Альфред Нобель мемориалдық сыйлығы да сол жерде таңдалады. Ғылым академиясы 1739 жылы ғылымды дамытуға және ашылған жаңалықтарды іс жүзінде қолдануға ықпал ететін тәуелсіз ұйым ретінде құрылды. Қазіргі кезде Ғылым академиясында 450 швед және 175 шетелдік мүше бар.
Швед академиясы – әдебиет бойынша Нобель сыйлығына үміткерлерді іріктеуге жауапты жеке ұйым. 1786 жылы құрылған, оның өмір бойына сайланған 18 мүшесі бар.
Каролин институтындағы Нобель комитеті жыл сайын медицина мен физиология саласында елеулі жаңалық ашқандарға Нобель сыйлығын береді. Каролин институты Швециядағы ең беделді ғылыми медициналық мекеме болып табылады және шетелдегі ғылыми қоғамдастық та онымен санасады. Медицина саласындағы Нобель сыйлығына үміткерлердің өтініштерін Каролин институтының 50 профессоры зерттейді, олар лауреаттарды да таңдайды.
Норвегиялық Нобель комитеті Бейбітшілік сыйлығының тапсырылуына жауапты – «халықтар арасындағы бауырластықты нығайтуға, армияларды қарусыздандыруға және бейбітшілік идеясын насихаттауға» зор үлес қосқандарға беріледі. Норвегиялық комитет 1897 жылы құрылды және Норвегия парламенті тағайындаған бес мүшеден тұрады.
Ресейде жыл сайын Жеңіс күніне орай ресейлік таңдалған әскери бөлімдері мен ең заманауи әскери техникаларын тарта отырып, ауқымды әскери парад өтеді, оған бюджеттік қаражат өте көп жұмсалады.
Жыл сайын Ресейде Ұлы Отан соғысының ардагерлері азайып келеді. Жасыратыны жоқ, олардың көпшілігі 90 және одан да көп жасқа келіп, адам төзгісіз жағдайында өмір сүреді. Донбасстағы соғысқа және 2014 жылы Украинадан аннексияланған Қырымда супербекініс құруға, гиперқару жасауға және т. б. Ресей қыруар ақшасын жұмсайды.
20 жылдан астам уақыт ішінде «Спасибо деду за Победу! – Жеңіс үшін атама рақмет!» ұраны Ресейде кеңінен танымал болды. Осы уақытқа дейін көптеген ресейліктер 9 мамырда шетелдік машиналарына, көбінесе Мерседес пен басқа да неміс машиналарына, мынадай сөздерді жапсырады – «Берлинге!», «Біз қайталай аламыз!»
Бүкіл өркениетті әлем Путиннің басқаруындағы Ресейдің агрессивті, реваншистік әскери және халықаралық саясатын көріп отыр. Путинге Нобель сыйлығы қандай болуы мүмкін? Ол бұған лайық емес!

Керімсал Жұбатқанов, тарих ғылымдарының кандидаты, Қазақ - Орыс халықаралық университетінің доценті