Қазақ хандығына саяхат

Қызылорда облысы, Қызылорда қаласы,
№6 орта мектептің тарих пәні мұғалімі
Мәмбетова Асылай Пернебайқызы

Сабақтың тақырыбы: Қазақ хандығына саяхат (танымдық сабақ)
Жалпы мақсаты 1. Оқушылар қазақ хандығының құрылуы, оның алғашқы аумағы мен алғашқы қазақ хандары туралы мәліметтермен жан - жақты танысады;
2. Тарихи мәліметтерді оқу арқылы қазақ хандығын құру туралы өз пікірлерін айтып, мәселені тарихи шындық тұрғысынан бағалау қабілеттері қалыптасады;
3. Қазақ хандығының ішкі және сыртқы саяси жағдайымен таныса отырып, қазақ хандарының мемлекет құрудағы көреген саясатына назар аударып, адамгершілікке, елін, туған жерін құрметтей білуге тәрбиеленеді.

Күтілетін нәтиже Қазақ хандығының құрылуы, оның алғашқы аумағы мен хандары туралы біледі;
Тарихи мәліметтерді оқу арқылы оқушылар мәселені тарихи шындық тұрғысынан бағалайды;
Қазақ хандығының ішкі және сыртқы саяси жағдайымен таныса отырып, қазақ хандарының мемлекет құрудағы көреген саясатына назар аударып, елін, туған жерін құрметтейді.
Негізгі идеялар Қазақ хандары мен олардың жүргізген саясатына талдау жасау
Тапсырмалар «Мен білемін», «Ойлан, жұптас, бөліс», «Ойлан, ізден».
Топтық жұмыс, жұптық жұмыс, жеке жұмыс.

Сабақ бойынша мұғалімнің жазбалары
(мұғалім және оқушы немен айналысады)
І. Сынып оқушыларына жағымды ахуал туғызу, назарын сабаққа аудару, таныстыру
ІІ. «Қасым хан», «Хақназар хан», «Тәуекел хан» тарихи тұлғалар арқылы оқушылар үш топқа топтастырылады
Деңгей Әрекет түрлері
Білу «Мен білемін».
І. Сұрақ - жауап
«Қасым хан» тобына
1. Қазақ хандығына неше жыл толды? 550 жыл
2. Қазақ хандығының атақты хандары кімдер? / Қасым, Хақназар, Тәуекел, Есім, Тәуке /
3. Қазақ хандығының іргесін қалаған кімдер? (Керей мен Жәнібек)
4. Жәнібек пен Керей қай хандықтан бөлініп кетті? (Әбілхайыр хандығынан)
5. Қасым хан кімнің баласы? (Жәнібектің)
6. Жәнібек пен Керейдің алғаш орда тіккен жері? (Қозыбасы, Батыс Жетісу)
7. Жәнібек пен Керейге жер беруші хан? (Есенбұға)

«Хақназар хан» тобына
8. Қасым ханның заңы қалай аталды? («Қасым ханның қасқа жолы»)
9. « Қасым хан тұсында қазақ хандығының астанасы қай қала болды?» (Түркістан)
10. Аңыз бойынша қазақ хандығының арғы атасы болып кім саналады? (Алаш)
11. Қазақ хандары әулетінің арғы атасы кім? (Жошы)
12. Қазақ хандығының құрылуы туралы қай тарихшы жазды? (Мұхаммед Хайдар Дулати)
13. Есім ханның тұсында жасалған далалық заңдар (Есім ханның Ескі жолы)
14. Қазақ сөзінің мағынасы (бостандық сүйгіш, ержүрек, еркін адамдар дегенді білдіреді)
«Тәуекел хан» тобына
15.«Дарабоз» атанған батыр (Қабанбай)
16. XVIIғ. 80 - жылдары қай хан Ресейге 5 елші жіберді? (Тәуке хан)
17. Қазақ хандығының алғашқы территориясы қандай? /Шу - Талас /
18. Әбілқайыр хандығы қайда орналасқан? /Дешті - Қыпшақ/
19. Есен бұға қай елдің билеушісі? /Моғолстан/
20. Орта ғасырларда Қазақ хандығының солтүстіктегі көршілес елі қандай хандық? /Сібір хандығы/
21. Елшілер Семен Мальцев және Третьяк Чебуков қай елден келді? /Орыс мемлекеті/
Түсіну «Ойлан, жұптас, бөліс».
II. Жасырын ұяшық. Тақтада 3 түрлі тақырыпта тапсырмалар берілген.
Жауап берген оқушы ұпай санына ие болады.
Хандар 10 20 30
Билер 10 20 30
Батырлар 10 20 30
Хандар
10 - Абылай ханның шын аты (Әбілмансұр)
20 - «Жеті - Жарғы» заңдар жинағы қай ханның тұсында жасалды? (Тәуке)
30 - Жәнібек ханның баласы. Бұл ханның кезінде Қазақ мемлекеті халқының саны 1млн - ға жетті (Қасым хан)
Билер
10 - Ұлы жүздің биі (Төле би)
20 - 90 биді бастап Жоңғар хандығына барып, Абылай ханды босатып әкелген би (Қазыбек би)
30 - 93 жасында қайтыс болып, Ташкентте жерленген би (Төле би)
Батырлар
10 - Қабанбай батырдың шын есімі (Ерасыл)
20 - Түркістан өңірінде, Бөген өзенінің жағасында дүниеге келген батыр (Бөгенбай батыр)
30 - Ұлы ақын Мағжан Жұмабаев бұл батырдың ерлігін дастанында жақсы бейнелеген (Батыр Баян)
Қолда
ну «Ойлан, ізден»
ІІІ. Сәйкестендіру тесті: Әр оқушының алдында парақ қағаз:
№ Тапсырма Дұрыс жауап Қате жауаптар тізімі
1 Қазақ хандығының алғашқы хандары 3 1. Есім, Тұрсын
2 «Қатаған қырғыны» 1 2. Қасым, Есім
3 Билер 5 3. Керей, Жәнібек
4 Заңдар жазды 2 4. Тәуке, Жәңгір
5 Жоңғарлармен күресті 4 5. Төле, Қазыбек

Талдау IV. “Әріптер сөйлейді”. Бұл бөлімде экраннан әріптер көрсетіледі. Әріпті таңдағаннан кейін сұрақ қойылады, ал жауап сол әріптен басталады.

А Ш К Б Н
Т Ә С Қ Ж
Х Р Қ М Ж
Ж Ә Б М С
1) Аты аңызға айналған қазақ ханы (Алаша хан)
2) Қару - жарақ (шоқпар)
3) Қазақтың соңғы ханы (Кенесары)
4) Астана қаласының символы (Бәйтерек)
5) Ұлы жүздің шапырашты руынан шыққан батыр (Наурызбай)
6) Дана, әділ деген атағы шыққан хан (Тәуке)
7) 21 жасынан ол бүкіл Бұхара, Самарқан төңірегіндегі қазақ, өзбек, қарақалпақ құрама жұртының бас биі болған (Әйтеке би)
8) Ханның мұрагерін қалай атаған? (сұлтан)
9) Бүкіл қазақ ұлтының бас қосқан кеңесі қалай аталды? (Құрылтай)
10) XVII ғ. қай мемлекет Қазақстанға қауіп төндірді? (Жоңғар)
11) Ел билеушісі (Хан)
12) Руды басқаратын басшы (Рубасы)
13) Қазақ хандығы ту тіккен жер (Қозыбасы)
14) Қазақ ханы (Мұрындық)
15) Әйгілі қазақ билері жасауға қатысқан заң (Жеті Жарғы)
16) Қазақ хандығының басқару жүйесі неше тармақтан тұрды? (жеті)
17) Қазақтың қай ханы алғаш Ресей бодандығын қабылдауға ниет білдірді? (Әбілқайыр)
18) Жеке ерлігімен ерекше көзге түскен ержүрек, қаһарман адам (батыр)
19) Абылай ханды қалмақ тұтқынынан босатуға қатысқан батыр (Малайсары)
20) Абылайдың лақап аты (Сабалақ)
Жинақ
тау Тестпен жұмыс. үш топқа тест тапсырмалары беріледі
1. Қазақ хандығының негізін қалаған хандар:
A) Әбілхайыр мен Әбілмәмбет B) Жәнібек пен Жолбарыс C) Керей мен Жәнібек
D) Есім мен Тұрсын E) Қасым мен Тұрсын
2. Қазақ хандығының құрылған уақыты
А) 1458 - 1460 ж. В) 1465 - 1466 ж. С) 1466 - 1467 ж. D) 1468 - 1469 ж. Е) 1470 - 1471 ж.
3. XVI ғасырдың бас кезінде Қазақ хандығын билеген Жәнібек ханның ұлы:
A) Бұрындық хан B) Қасым хан C) Хақназар хан D) Есім хан E) Тақыр хан
4. Хақназар хан билеген жылдар:
A) 1480 - 1511 B) 1523 - 1532 C) 1524 - 1537 D) 1532 - 1538 E) 1538 - 1580
5. Баба сұтанның астыртын жіберген адамдарды Хақназар ханды, оның туыстарын өлтірген жыл:
A) 1578 B) 1579 C) 1580 D) 1582 E) 1589
6. Хақназар хан өлгеннен кейін хан тағына отырған Жәнібек ханның немере інісі сексенге келген:
A) Шығай хан B) Тәуекел хан C) Есім хан D) Тұрсын хан E) Тәуке хан
7. Баба сұлтанға қарсы жорықта Шығай хан қайтыс болған жыл:
A) 1581 B) 1582 C) 1583 D) 1584 E) 1585
8. Тәуекел хан Мәуреннахрға баса көктеп кірген жыл:
A) 1588 B) 1590 C) 1596 D) 1598 E) 1599
9. Есім ханның билік құрған жылдары:
A) 1511 - 1518 B) 1523 - 1532 C) 1532 - 1537 D) 1598 - 1628 E) 1580 - 1582
10. Есім ханның қалмақтарды талқандаған уақыты:
A) 1625 B) 1626 C) 1627 D) 1629 E) 1630
Бағалау Рефлексия. «Бүгінгі сабақ саған ұнады ма?»