“Әділ мен Мария” романында синкретті сипат мол. Лиризмге, философияға толы, авторлық монологтар уақиғаны баяндаудың түрлі деңгейдегі үлгілерімен қабаттасып келсе, диалогті бейнелеудің дәстүрлі, драмалық, классикалық түрлері қатар қолданылады.
Ежелгі Шығыс философиясы б. д. д. Х ғасырынан басталады. Бұл қола дәуірінен темір дәуіріге көшу, рулық - тайпалық құрылымның ыдырауы, тауар - ақша қатынастарының қалыптасуы, мемлекеттердің пайда болуы кезеңдері болатын.
Абай өзгеріс туралы айтады да, даму хақында ой өрбітпеген. Даму туралы біз көп айттық. Қазір мәселенің байыбына барсақ, даму деп жүргеніміз де адасушылық болып шықты емес пе?
«Бақытты болу үшін үйлену керек» деуің мүмкін. Сонда үйленбесең, бақытсыз боп қаласың ба? Үйленбей тұрып бақытты болып алғаның дұрыс негізі. Үйлену тек сол бақытты еселей түседі.
Екінші кітаптағы оқиға Айнаш пен Шынтас арасындағы әңгімелерден өрбиді. Тасбике біреулерге Айнаштың суретінің сыртына: «Естелік ретінде сүйіктім Шынтасқа» деп жаздыртады.
Бөтен сөзбен сөз арасын былғамайтын ақын неге «адасқанның алды – жөн...» деген? Қалыптағы түсінікте адасқанның алды белгісіздік емес пе? Адасып бара жатқан адам жөн таба алмағандықтан адаспаушы ма еді?