Қосарлама қос сөздер

Сабақтың тақырыбы: Қосарлама қос сөздер
Мақсаты : Қайталама қос сөздерді қайталата отырып, қосарлама қос сөздерді меңгерту , сауатты жазуға, сөйлемді дұрыс құрай білуге ,қосарлама қос сөздерді пайдалана отырып, дыбыстық талдау жүргізу.
Сабақтың түрі: Жаңа сабақты меңгерту
Сабақтың әдісі: топтық жұмыс, суретпен жұмыс, салыстыру
Пәнаралық байланыс: әдебиет, сурет
Көрнекілігі: флипчарт.
Күтілетін нәтиже:
Оқушы қосарлама қос сөздерді меңгереді;
Мысал келтіріп, оның жасалуын ажырата алады;
Қосарлама қос сөздерді пайдалан отырып, фонетикалық талдау жүргізеді

Сабақтың барысы
1 Психологиялық дайындық :
Қос сөздерден оқушылар бір-біріне тілек білдіреді
2 Қызығушылықты ояту:
Семантикалық карта. Семантикалық картада қос сөздер түрлері мен мысалдар беріледі, оқушылар орындарында орындайды.
3 Мағынаны тану
Экранда жазулы тұрған өлеңді бір оқушыға оқыту. Осы өлеңде кездесіп тұрған қос сөздерді атайық
Арасында құлын-тай
Айнала шауып бұлтылдап
Жоғары-төмен үйрек-қаз
Ұшып тұрса сымпылдап,
Қыз-келіншек үй тігер
Бұрала басып былқылдап
Абай.
Құлын-тай , жоғары-төмен , үйрек-қаз , қыз-келіншек
/Осы жерде қайталама қос сөздер мен қосарлама қос сөзді салыстырмалы түрде жазып ережесін шығару/

Құлын-тай
Жоғары-төмен
Үйрек-қаз
Қыз-келіншек
көре-көре
жарқ-жұрқ
Үйді-үйге
өз-өзіне

- Бұл сөздер қалай жасалып тұр ?
- Неше түбірден қосарланған ?
Екі түбірдің қосарлануы арқылы жасалған қос сөздерді қосарлама қос сөздер дейміз.(Экраннан көрсету)
- Енді қосарлама қос сөздер қалай жасалады? Оны білу үшін мына экранға көңіл аударамыз
Елу түйесі, екі жүздей қой –ешкілері тағы бар .
- Бұл сөйлемдегі қосарлама қос сөздерді көрсет ? / Екі түбірі де бір-біріне мағыналас сөз.
- Олай болса , қосарлама қос сөздер , мағыналары бір-біріне жақын (синоним) сөздер я қарама-қарсы (антоним) сөздер қосарланады. Мысалы: қысы-жазы, жата-жастана, аға-іні, ауыл-аймақ, ағайын-туыс.
Ол үйдің бала-шағасына дейін тыным таппайды.
- Бір мағыналары мағыналы, екінші сыңары мағынасыз сөздер қосарланады.
Мысалы: көйлек-көншек, жүн-жұрқа, қыз-қырқын т/б
- Шаға, жұрқа, көншек, қырғын сияқты сөздерді көне немесе басқа тілден енген сөздер деп атайды .Себебі бұл сөздер ерте кезде белгілі бір мағынаға ие болып қазіргі кезде ұмытылып кеткен. Мысалы: «Шаға » сөзі «Кішкентай ,қызыл шақа» деген мағынаны берген т/б түсінік беріп кету.
Сандалып келе жатты ақсақ киік
Бір тоқтап , анда-санда есін жиып
Ақ бөкен сахараның ботагөзі
Атты екен қандай мерген көзін қиып .
Сәкен Сейфуллин .

- Екі сыңарыда мағынасыз сөздер қосарланады . Мысалы : анда-санда, оқта-текте , ығы-жығы, некен-саяқ т/б.
Мұғалімдерге оқу -әдістемелік құралдар жіберілді.
- Кейіңгі кезде қалыптаса бастаған қосарлама қос сөздердің тобы. Олардың сыңарлары әртүрлі тұлғада кейде бір тұлғада келеді. Мысалы: Оқу-әдістемелік, мәдени-ағарту, қазақша-орысша үгіт-насихат т/б.

Оқулықпен жұмыс
93-жаттығу. Тізбектей отырып, оқушылар ауызша қосарлама қос сөздердің жасалуын талдайды 95-жаттығу. Тақтамен жұмыс
Сөз тіркесін жасайды.
Ойын-тойдың сәні, көші-қон қамы т/б .
«Жалғасын тап» ойыны
дос- ............ ..........егжей -................. ...............- жарақ
сәлем -........ ...........- насихат .......- сарсаң
.........- келбет әрі- .................... ығы- ........

Фонетикалық талдау
3 топқа тапсырма
1-топ: Дос-жаран сөзіне фонетикалық талдау жүргізу
2- топ: Кескін-келбет сөзіне
3- топ: Ығы-жығы сөзіне талдау
Суретпен жұмыс
2 сурет беріліп, оқушылар өз таңдауы бойынша қос сөздерді қатыстырып әңгіме құрайды.


Бекіту: «Қосарлама қос сөздерге» топтастыру құру
Үйге тапсырма: Ереже жаттау; 100-жаттығу