«Ер Сайын» жыры

«Ер Сайын» жыры
«Ер Сайын» – қазақ халқының батырлық жырларының қатарына жататын эпостық туынды. Бұл жыр батырдың ерлігі мен халықты жаудан қорғау жолындағы күресін баяндайды. «Ер Сайын» жыры қазақтың дәстүрлі батырлық эпостарына тән қасиеттерге ие және елдің тәуелсіздігі, батырлық рухты дәріптейтін халық мұрасы.
Жырдың шығу тарихы мен зерттелуі
«Ер Сайын» жыры XV - XVI ғасырлардағы тарихи оқиғаларға негізделген деген болжам бар. Ол халық арасында ауызша түрде таралып, ғасырлар бойы ұрпақтан - ұрпаққа жетіп отырған. Жырдың алғашқы жазба нұсқалары XIX ғасырда зерттеліп, хатқа түсе бастады. Жырды алғаш зерттеушілердің бірі – В. В. Радлов, ол жырдың мәтіндерін жинап, жариялаған.
Бұл жырдың көптеген нұсқалары кездеседі, бірақ олардың барлығында басты тақырып – батырдың елі мен жерін жаудан қорғауы, әділдік пен ерлік жолындағы күресі.
Жырдың мазмұны мен негізгі оқиғалары
«Ер Сайын» жыры батырдың өмір жолы мен ерлік оқиғаларын қамтиды. Оқиғалар желісі батырдың туғанынан бастап, жауға қарсы күресте көзге түсіп, халық арасында атақты батырға айналғанға дейінгі кезеңдерді баяндайды.
1. Ер Сайынның дүниеге келуі:
Жырда Ер Сайынның батыр болып тууы ерекше сипатталады. Ол бала күнінен - ақ батыл, қайсар болып өседі. Жас кезінен ерлігімен көзге түсіп, халық арасында құрметке ие болады.
2. Алғашқы ерліктері:
Ер Сайын елге төнген қауіп - қатерге қарсы тұрып, алғашқы шайқастарда жауды жеңеді. Оның жауға қарсы күресі елдің үмітін оятып, халықтың батырды ерекше мақтаныш тұтуына себеп болады.
3. Қиындықтарға толы шайқастар:
Жырдың ортасында батырдың бірнеше ірі шайқастарға қатысуы суреттеледі. Ол жаулармен жекпе - жекке шығып, айла мен күштің арқасында жеңіске жетеді. Жырда Ер Сайынның қайсарлығы мен тапқырлығы кеңінен сипатталады.
4. Батырдың жеңісі:
Ер Сайын барлық қиындықтардан өтіп, жауларды толық жеңеді. Оның жеңісі халыққа бейбіт өмір сыйлап, әділдік салтанат құрады. Батырдың даңқы бүкіл елге жайылады.
5. Ер Сайынның елге оралуы:
Жырдың соңында Ер Сайын еліне жеңіспен оралып, халықтың алғысына бөленеді. Ол әділ басшы, мейірімді азамат ретінде өмірін жалғастырады.
Жырдың көркемдік ерекшеліктері
«Ер Сайын» жырының тілі бай, оқиғалары әсерлі. Жырда батырдың тұлғасы ғана емес, халықтың дүниетанымы, салт - дәстүрлері көркем түрде суреттелген.
Батырдың бейнесі: Ер Сайын қайсарлық пен батылдықтың символы. Ол тек күшті ғана емес, ақылды, әділ батыр ретінде көрінеді.
Тұлпардың бейнесі: Жырдағы батырдың тұлпары — оның сенімді серігі. Ол шайқастарда батырдың жеңіске жетуіне үлкен көмек көрсетеді.
Қиындықтар мен жеңіс: Жырдың негізгі идеясы – қиындықтарға мойымай, ерлікпен күресіп, жеңіске жету.
Тәрбиелік мәні
«Ер Сайын» жыры жас ұрпақты батырлыққа, әділдікке, отансүйгіштікке тәрбиелейді. Батырдың ерлігі мен қайсарлығы елін, жерін сүюдің жарқын үлгісі ретінде көрініс табады. Жыр жастарды батырлық рухқа баулып, қиындықтарға қарсы тұруға, әрдайым әділдік жолында күресуге шақырады.

«Ер Сайын» жыры — қазақ халқының ұлттық мақтанышы, батырлық рухтың көрінісі. Бұл жыр елдің азаттығын аңсаған халықтың үміті мен арманының символы болып табылады. Ер Сайынның ерлігі мен әділдігі – мәңгілік үлгі, ал жырдың мазмұны жас ұрпақтың рухани тәрбиесіне мол әсер етеді.