«Қамбар батыр» жыры

«Қамбар батыр» жыры
«Қамбар батыр» – қазақтың батырлық жырларының ішіндегі ең көне және ең танымал эпостарының бірі. Бұл жырда батырдың ерлігі, елін - жерін қорғаудағы қаһармандық істері, әділетсіздікпен күресі, махаббат пен адалдықтың ұлы құндылығы суреттеледі. «Қамбар батыр» жыры халық арасында кең таралған және батырлық пен халықтық рухты ұлықтайтын ұлттық мұра саналады.
Жырдың шығу тарихы мен нұсқалары
«Қамбар батыр» жырының шығу мерзімі нақты белгісіз, бірақ ол XV - XVI ғасырларда туған деген болжам бар. Бұл жыр халық арасында ауызша түрде таралып, ғасырлар бойы ұрпақтан - ұрпаққа жеткен. Жырдың бірнеше нұсқасы бар. Қазақ халқының жадында сақталған ең танымал нұсқаларын халық ақындары мен жыраулары жырлаған.
Қамбар батыр – тек қазақ халқына ғана емес, басқа түркі халықтарына да ортақ бейне. Ол әділдік пен ерліктің символына айналған.
Жырдың мазмұны мен негізгі оқиғалары
«Қамбар батыр» жыры батырдың ерлік жолы мен оның махаббат хикаясына құрылған. Жырда Қамбардың қарапайым, бірақ әділ және ержүрек адам ретінде суреттелуі ерекше орын алады.
1. Қамбардың қарапайым өмірі:
Жырдың басында Қамбар батыр қарапайым аңшы ретінде таныстырылады. Ол аң аулап, халыққа көмектесіп күн көреді. Батырдың қарапайымдылығы, еңбекқорлығы мен адалдығы оны халық арасында ерекше құрметті етеді.
2. Дәулет пен сұлу қыз Назым:
Елдің ханының қызы Назым сұлу Қамбарға ғашық болады. Алайда оған Қамбардан басқа да атақты, бай кісілер көз тігеді. Дегенмен, Назым батырға адалдық танытып, басқа ешкімді қаламайды.
3. Жауға қарсы күрес:
Жырдың ең әсерлі бөлімі – Қамбар батырдың елін сыртқы жаулардан қорғау үшін күреске аттануы. Ол жауға қарсы ерлікпен шайқасып, талай ауыр сынақтардан өтеді. Оның басты қарсыласы – Қараман батыр. Қамбар оны жекпе - жекте жеңіп, елін аман алып қалады.
4. Қамбар мен Назымның махаббаты:
Жау жеңілген соң, Қамбар батыр Назымға үйленеді. Жырдың бұл бөлігі батырлық пен адал махаббаттың жеңісін бейнелейді. Қамбар қарапайым аңшы болса да, өзінің ерлігімен ханның сүйікті күйеу баласына айналады.
5. Елге бейбіт өмір әкелуі:
Қамбар батыр жауларды жеңіп, елге тыныштық орнатады. Ол әділ әрі мейірімді басшы ретінде елге қызмет етеді.
Жырдың көркемдік ерекшеліктері
«Қамбар батыр» жырының көркемдік тілі бай, оқиғалары тартымды.
• Батыр бейнесі: Қамбар батыр әділдік пен қайсарлықтың символы. Ол қарапайым халықтан шыққан батыр ретінде суреттеледі, бұл жырды басқа эпостардан ерекшелейді.
• Назымның бейнесі: Назым сұлу – ақылдылық пен адалдықтың көрінісі. Ол сүйіктісіне адалдық танытып, батырдың жан серігіне айналады.
• Жау мен батырдың күресі: Жекпе - жек пен шайқас көріністері ерекше әсерлі суреттелген. Бұл жырдың батырлық рухын арттырып, оқырманға шабыт береді.
Жырдың тәрбиелік мәні
«Қамбар батыр» жыры жас ұрпақты елін, жерін сүюге, әділдік пен адалдыққа, ерлік пен қайсарлыққа баулиды. Қамбардың қарапайым халықтың арасынан шыққаны жастарға еңбекқорлық пен қарапайымдылықтың да үлкен қадірге ие екенін көрсетеді.

«Қамбар батыр» жыры — қазақ халқының рухани қазынасы. Ол ел қорғаған батырлардың асқақ тұлғасын, әділет жолындағы күресін ұрпақтан - ұрпаққа жеткізетін мұра. Жырдың өнегелік мазмұны терең, ал батырдың ерлігі мен қарапайымдылығы халық жадында мәңгі сақталады. «Қамбар батыр» — адалдық пен батырлықтың символы ретінде жас ұрпаққа үлгі боларлық шығарма.