Ресей Қазақстанды жоғалтама?

Ресей Қазақстанды жоғалтама?

2022 жылы «Украинадағы арнайы операция» аясында ресейлік сарапшылар мен БАҚ өкілдері «Ресей Қазақстанды одақтас, серіктес және ықпал ету аясының бір бөлігі ретінде – екінші үлкен және екінші орындағы ел ретінде жоғалтып алуы мүмкін» посткеңестік кеңістіктегі елдің геосаяси ықпалы деген ыңғайсыз пікірді білдіруде.
Мұндай қорқыныш қаншалықты орынды? КСРО ыдырағаннан кейін небір азапты сәттерге қарамастан, Ресей мен Қазақстан арасындағы қарым - қатынаста проблемалар болған жоқ. Атап айтқанда, Назарбаев посткеңестік онжылдықтың барлығында дерлік билікте болғандықтан – КСРО - ны сақтаудың принципті жақтаушысы және ол ыдырағаннан кейін ол посткеңестік интеграция мен Ресеймен қарым - қатынастың ең жақын формаларын ұстанды.
2019 жылы Назарбаев жасына байланысты проблемаларға байланысты қызметінен кетті. Оның орнына Қасым - Жомарт Тоқаев келді. КСРО - ның Сингапурдағы және Қытайдағы елшіліктерінде жұмыс істеген, кейін Қазақстан Республикасы Сыртқы істер министрлігін басқарған кәсіби дипломат. Соңғы екі жылда Назарбаев Қауіпсіздік Кеңесі мен «Ассамблеядағы» басшылықтан айырылды. Ал осы жылдың көктемінде «елбасы» атағы жойылды.
Көпшілік мұны «қазақ элитаны қайта форматтауды» ғана емес, ішкі және сыртқы саясаттың «қазақстандық» және «халықаралық қатынастардағы көпвекторлы» бағытты өзгертуін және соның нәтижесінде Ресейдің ықпал ету аясынан алшақтауын көрді. Бұл 2022 жылдың 24 ақпанында «арнайы операция» басталғаннан кейін байқалғандай болды.
Сонымен, Қазақстан Президенті Қ - Ж. Тоқаев маусым айында Санкт - Петербург экономикалық форумында оның елі «ДХР мен ЛХР - ны тануға асықпайды» деп мәлімдеді. Қазақстан Украина билігімен байланыста, Украинаға Қазақстаннан бірнеше рет гуманитарлық көмек жөнелтілді. Биыл Астанада Жеңіс күніне орай мерекелік шаралар өтпегенімен, Украинамен ынтымақтасу акциясы өтті.
Ал халықаралық аренада Қазақстан Украина мәселесіне қатысты дауыс беруден қалыс қалды, бұл жағдайдың ауырлығын ескере отырып, кейде Ресейге қарсы позиция ретінде қабылданады. Осының барлығы Ресейде Қазақстанды «жоғалтады» деген үрей туғызды. Шартты түрде «ұлттық патриот» деп аталатын ресейлік билік топтарында Ресей өз кезінде Украинаны «жоғалтқаны» сияқты Қазақстанды да «жоғалтқаны» туралы айта басталды.
Санкт - Петербург форумындағы аталған мәлімдемесінде Тоқаев ДХР - ЛХР ғана емес, сонымен қатар барлық ішінара немесе толық мойындалмаған квазимемлекеттерді тануға қатысты осындай көзқарасты білдірді. Соның ішінде АҚШ пен «ұжымдық Батыс» мойындаған Косово да бар.
Украинадағы қақтығысқа қатысты, Қазақстан – егеменді мемлекет және осы кезеңдегі қатал да қатыгез қақтығыстың болашағы мүлдем түсініксіз. Осының барлығы, әрине, тәуелсіз мемлекеттің күрделі жағдайдан белгілі бір алшақтау арқылы өзінің ұлттық қауіпсіздігі мен ұлттық мүддесін қамтамасыз етуге ұмтылысын туғызады. Біздің елдер арасындағы қарым - қатынастардағы кейбір жаңа белгілерге дәл осы Қазақстанның жаңа элитасындағы Ресейге қарсы тенденциялар емес.
Ақырында, Ресей Федерациясы мен Қазақстан Республикасы арасындағы қарым - қатынастардағы елеулі «қауіпсіздік маржасы» ғасырлар бойы өлшенген, тек экономикалық ғана емес, саяси және басқа да, мәдениетаралық және тұлғааралық қатынастармен жасалады. Сауалнамаға сәйкес, қазақстандықтардың 81 пайызы Ресей мен ресейліктерге сенеді, Қытайға әлдеқайда аз, ал АҚШ пен Батысқа сенбейді.
Демек, Қазақстан өз векторын Ресейден бұрса, болашақта ол одақтас қарым - қатынаста болатын Қытайға ғана қарайтын шығар. Қарым - қатынастар бірін - бірі толықтырады және өзара тәуелді. Демек, Украинамен болған «ең сорақысы» Қазақстанмен болуы екіталай – ол Батысқа кетпейді, деп қорытындылайды ресейлік сарапшылар.

Керімсал Жұбатқанов