Қазақ халқының мемлекетімен құқығы тарихынан

9 сынып
§ 32 Қазақ халқының мемлекетімен құқығы тарихынан
Сабақтың мақсаты:
Білімділік:
Оқушыларға ежелгі түрік тайпаларының құқықтық нормалары, монғол-құқығы, Қазақ хандарының құқықтық жүйесі жөнінде мағлұмат беру.
Дамытушылық:
Оқушының жан - жақты, ойлау қабілеттілігін дамыту.
Тәрбиелік:
Оқушыларды саяси сауаттылыққа тәрбиелеу..
1. Сабақтың түрі: Аралас сабақ
Сабақ типі: жаңа білімді меңгерту
2. Сабақ әдісі: баяндау, сұрақ - жауап
3. Пайдаланылатын құрал - жабдықтар: интерактивті тақта, жұмыс дәптері
8. Көрнекілігі: тірек - сызбалар
9. Пәнаралық байланыс: Тарих
10. Сабақ барысы:
• І. Ұйымдастыру кезеңі (2 мин)
а) Оқушылармен амандасып, түгендеу
ә) Сабаққа назарын аудару.
ІІ. Үй тапсырмасын тексеру.(15 мин)
Үйге берген тапсырманы карточкалық тапсырмалар, сызбаны, кестені толтыру және сөзжұмбақ шешу арқылы үйге берілген тапсырманы тексеру.
ІІІ. Жаңа сабақты меңгерту.(15 мин)
Ой қозғау. Оқушыларға сұрақ. Қазақстан тарихында құқық саласына байланысты қандай қайраткерлерді, олардың заңдары туралы кім біледі?
Әр оқушының ойы тыңдалып, сабаққа кірісеміз.
Түрік қағанаты Шығыс және Батыс түрік қағанаты болып 2 - ге бөлінді. Жоғары лауазымды бектермен тархандар иемденді. Қағанатта құқықтық ғұрыптар қалыптасты «төру» деп аталатын жазба заңдар п. б.
Монғолдардың құқықтық нормаларының тарауы. 1206жылы тарихта танымал заңдар жинағы Шыңғыс ханның жасасы п. б. Бұл заң жаулап алған елдердің бәріне қолданып, олардың саяси, экономикалық және әлеуметтік қатынастарын реттеді.
ХҮ ғ орт. Қазақ мемлекетінің іргетасын қалаушылардың бірі Жәнібектің баласы Қасым хан есімімен байланысты. Қазақ тарихында тұңғыш рет құқықтық ғұрыптары мен нормалар жүйеге келтірілді.

Қазақтың құқық жүйесіндегі келесі елеулі өзгерістер енгізген Тәуке хан (1680 - 1715) болды. Ол «Жеті жарғы» деп аталған, өзіндік бір кодеск пішініндегі құқықтық нормалардың сындарлы тұжырымдарын жасады.
(Қосымша дерек) Қазақ ғалымдарын ішінде «Жеті жарғы» туралы алғашқы пікір білдіргендердің бірі академик Ә. Х. Марғұлан «жеті жарғыны» әуелі жеті жарғыш, жеті, яғни жеті әділ, қара қылды қақ жарған билердің билігі дегенді қолданды. жеті жарғыға арналған мақаласында оның мазмұнының 7 түрлі ережелерден құралатындығы жайлы жазады. «Жеті жарғыға» кіретін ережелер жетеу.
Құн заңы

Мүлік заңы Жесір дауы
Жұртшы\қ заңы
Қылмыс заңы
Елшілік
Әскери заң жоралғылары
Қазақстанның Ресейге қосылуы құқықтық жүйені өзгертіп жіберді. Оның байтақ өлкесінде өзін - өзі басқаратын жергілікті органдар құрылды. Олардың барлығы отаршылдық аппаратқа бағындырылды. Ресей империясы қазақтың әдеттегі құқықтық жүйесін ішінара сақтай отырып, сонымен бірге қазақ даласына Ресей заңдарын\ң қолдануын енгізе бастады.
Жаңа сабақты бекіту: (5 мин) Салыстырмалы анализ жаса?

Есім хан-------------------------------------------------------------Тәуке хан
Есім ханның ескі жолы деп-------------------заңындағы қандай ерекшеліктерін
аталу себебі?-------------------------------------байқадың?
Өйткені Қасым ханның заңын---------------Кек алудың «қанға - қан» деген түріне тыйым
өзгертпей тек Әскери міндетті салды.---Үй ішіндегі құл мен күң заң жүзінде атқару ережелерін
күшейтті, жазаны қатайтып -----------------қорғалмады.
қолданды.----------------------------------------Билік басындағы сұлтандар мен билердің
-------------------------------------------------------өктемдігіне шектеу қойылды.

- Құқықтың ұлттық нышандарының қандай элементтерін қазіргі құқық жүйесіне енгізуге болар еді деп есептейсіңдер?
- Қазіргі заңмен қазақ хандығы жарғы, заңдарымен мүлдем салыстыруға келмейді, себебі?
- 1206 жылы қандай заң пайда болды?
- Қасым ханның заңының 5 бөлімін ата?
- Қасым ханның қасқа жолы, Есімханның ескі жолы деп аталы себебі неде?
- Тәуке ханның жеті жарғысын айт?
- Ислам дінінің құқыққа әсері қандай болды?
- Төру ұғымы нешінші ғасырға дейін қолданылып келді?

Қорытындылау: (5 мин)
Инсерт карта арқылы сабақты қорытындылау.
Білемін Білгім келеді Білдім

Мұғалімнің сөзі:
Бағалау:
• Үйге тапсырма: §32 оқу.(3мин)