"Елім менің" интелектуалды ойын

Тақырыбы: Елім менің.
(интелектуалдық ойын, Қазақстан ұлттық телеарнасындағы «Елім менің» жобасымен алынған)
Мақсаты:
Білімділік: Еліміздің тарихы туралы, халқымыздың әдет - ғұрып, салт – дәстүрлерін сақтап әрі қарай жалғастыруға, еліміздің Тәуелсіздік тарихына, және еліміздің тәуелсіздік алғанымызға 21 жыл толуы туралы түсінік беру.
Тәрбиелік: Оқушыларымызды ата – бабаларымыздың Тәуелсіздік жолындағы ерлігі үлгісінде халқына қызмет етуге тәрбиелеу;
Дамытушылық: ұлттық сана, ұлттық болмысымызды және ар - намыс, ұлттық рухани қасиеттерін қалыптастыру.
Көрнекілігі: қанатты сөздер, қазақ фильмдерінен үзінді, тәуелсіздікке байланысты әндер, өлеңдер, Қазақстан картасы, рәміздер суреттері.
(сахна «Елім менің»теле жобасындағыдай слайдтармен интербелсенді тақтамен безендірілген. Ашылуы «Егемен Қазақстан» әнімен ашылады)

Жүргізуші: Армысыздар, қадірменді оқушылар! Бүгінгі кеш өзге кештерден өзгеше, өйткені Қазақстан ұлттық телеарнасындағы «Елім менің» тележобасының негізінде жүргізіледі. Яғни бұл кеште біз Қазақстан Республикасының егемендік алғанына 21 жыл толуына орай 5 - 7 сыныптар аралығында өткізіліп отыр. Бұл кеште біз қазақ халқының тарихын, егемендігін, салт - дәстүрін, әдет - ғұрпын, қазақ фильмдерін, қазақ жазушыларының шығармалары туралы болмақ.
Жобаның барысы түсінікті болса ойынымызды бастаймыз. Бастамас бұрын топтармен таныс бола кетейік. І топтың аты Жігер. ІІ топтық аты Намыс. Топтар таныс болса бастаймыз.
Бірінші айналым. Интербелсенді тақта арқылы 3 бейне сұрақ беріледі. Жауабын екі топтағы қарама - қарсы тұрған ойыншылар жеке - жеке жауап бере алады. Сұрақ оқылып белгі бергеннен кейін ғана тетікті бірінші басқан ойыншы жауап бере алады. Сұрақтар ел тарихында ерекше орын алған фильмдер, оқиғалар т. б. сол сияқты болады. Әр дұрыс жауап 1 ұпаймен өлшенеді.
1. фильм аты: Жерұйық
2. Фильм аты: Жиде
3. Фильм аты: Аңшы бала

Екінші айналым. Фразиологиялық талдау: Үш бөлімнен бойынша болады. Бірінші бөлім әріптерді дұрыс айта білу керк. Әр дұрыс жауап 1 ұпаймен өлшенеді.
І топ.
Елтаңба е - л - т - а - ң - б - а
Рәміздер р - ә - м - і - з - д - е - р
ІІ топ.
Европа е - в - р - о - п - а
Зайырлы з - а - й - ы - р - л - ы
Екінші бөлім: Фразеологиялық сөздің баламасын табу керек.
І топ.
1. Көрер таңды көзімен атқызды - ұйықтамады, көз ілмеді.
2. Мұрттай ұшты - тез, жылдам.
3. Ит арқасы қиянда - қашықта, алыста.
ІІ топ
1. Табанынан таусылды - жылады, өкінді.
2. Аяғының басына қарады - төмен қарады.
3. Қаһарынан қан тамған - ашуланды,

Үшінші бөлімі: интербелсенді тақтада жазылған сөз қандай ертегіден, шығармадан және кімнің еңбегі екенін табу керек. Әр дұрыс жауап 1 ұпаймен өлшенеді. Сұрақ оқылып белгі бергеннен кейін ғана тетікті бірінші басқан ойыншы жауап бере алады.
1. Өзі ешкімге ізденіп соқтықпайды. Ит баласына заты қастай, жібімейді. Әлі күнге бір рет жадырап ойнап көрген емес. Татулық жоқ, суық. Жалғыз - ақ атын біледі. Барып түрткілеп, орнынан тұрғызып жіберген соң ғана үйге жүреді. Өскен сайын сызданып, суықтанып келеді. Сол мінезін байқаған үлкендер:
- Енді бұны өлтіріп, терісін алу керек, осы кәпір түбінде ел болмайды, - дейтін де болып еді. Бірақ Құрмаш көнбеді. Кімнің еңбегі, аты? (Мұхтар Әуезов «Көксерек»)
2. Сорқұдықтың басына
Сорға бола қонды әкем.
Жанынан қорқып жалмауызға
Егеуімді берді әкем.
Жүретұғын жолымда
Құлан өтпес шөл болды.
Асқар - асқар тау менен
Шексіз дария көл болды. Қандай ертегіден үзінді? ( Ертегі«Ер төстік»)
3. Колхоз басқармасының бастығы Күлзайра дейтін әйел, қара бөкебайды басына тұмшалап орап, тымырайып отыратын адам. Сирек сөйлейді. Сөйлегенде даусы зілді, ашық шығады.
- Сізден бір нәрсе сұрайын деп едім, - дейді Күлзайра.
Не сұрар екен деп құлағыңды түре қойсаң:
- Осы бізді неге әуре қыласыңдар, от басында отырып, күл шығарудан басқа біз неменеге жараймыз?! – дейді.
(Бейімбет Майлин «Даудың басы – Дайрабайдың көк сиыры»)

Үшінші айналым. Екі бөлімнен тұрады.
Бірінші бөлім: тарихи оқиғалардың жылдарын, қазақ бәйтеректерін табу керек. Топ басшылыр сұрақты қою арқылы қасындағы қатысушылар жауап береді. Түсіндіруге 1, 5 мин уақыт беріледі. Уақыт шектеулі әр дұрыс жауап 1 ұпаймен өлшенеді.
І топ
1. Алтын адам табылған жер (Есік қорған)
2. Желтоқсан көтерілісі өткен қала (Алматы)
3. Қазақстан халқы өзінің Президентін қашан сайланды? (1991ж. 1. 12)
4. Қазақстан Тәуелсіздік алғаннан ғарышқа самғаған қазақ ғарышкері кім? (Талғат Мұсабаев)
5. Қазақстан Туының авторы кім? (Шәкен Ниязбеков)
6. Қай жылы, қай айда Тәуелсіз Қазақстан Республикасының теңгесі айналымға түсіп, оған атақты тұлғалар суреті басылып шыққан жыл? (1993ж. 15 - қараша)
7. Қай жылы, қай айда Қазақстан Республикасының «Ата Заңы» қабылданды. (30 - тамыз 1995ж)
8. Елбасының «Қазақстан - 2030» жолдауы қай жылы жарияланды? (1997жылы)
9. Қай жылы Қазақстан Республикасының Астанасы Ақмола қаласына көшті. Бұл күнде Астана еліміздің басты қаласына айналды? (1998ж)
10. Қай жылы «Мәдениетті қолдау жылы» деп атады? (2000ж)
11. Денсаулық жылы деп жарияланған жыл (2002ж)
12. «Бейбітшілік және келісім сарайы» қай жылы бой көтерді? (2003ж)
13. «Қазақстан – Ресей» жылы болған жыл? (2004ж)
14. Қай жылы, қай айда «Менің Қазақстаным» Әнұраны Қазақстан Республикасының гимні болып қабылданды. (2006ж. 7 - қаңтарда)
15. ««Украинаның Қазақстандағы жылы» қай жылы болды? (2008ж)
16. ҮІІ қысқы Азия ойындары Астана және Алматыда өткізілген жыл? (2011ж)
17. Үш бәйтерек дегеніміз кімдер? (Ілияс, Сәкен, Бейімбет)
18. «Қазақ елі» монументінің құс мүсінінің салмағы неше тонна? (2, 5 тонна)

ІІ топ
1. Қазақстанның алғашқы астанасы қай қала? (Орынбор)
2. 1900 жылы Ақмола уезінің ең мықты балуаны және қара күш иесі кім?(Қажымұқан Мұңайтпасов)
3. Тәуелсіз Қазақстан Республикасының Туы, Елтаңбасы, Әнұраны қабылданып, БҰҰ - ға мүше болған жыл (1992 ж)
4. Елтаңбаның авторлары кімдер? (Шота Уалиханов, Жандарбек Мәлібеков)
5. Қай жылы мемлекетіміздің тұңғыш ордендері мен медальдары дүниеге келді. (1994ж)
6. Қай жылы «Қуғын сүргіндерді еске алу жылы» деп атады? (1997ж)
7. Астана Қазақстанның нешінші астанасы (4)
8. Астана рәмізі Бәйтеректің ұзындығы неше метр? (97 метр)
9. Шежірелі Түркістанға 1500жыл қай жылы тойланды? (2000ж)
10. «Ауыл жылы» деп жарияланған жылдар? (2003 - 2005ж. ж)
11. «Нұр - Ас¬та¬на» мешіті қай жылы бой көтерді? (2005 жылы 22 наурыз)
12. Желтоқсан көтерілісіне 20 жыл толған жыл? (2006ж)
13. Қазақ тілін қолдау»жылы қай жылы болды? (2007ж)
Халық санағы жүргізілген жыл (2009ж)
14. Астана қаласында Орта Азия елдерінің басшыларының қатысуымен ЕҚЫҰ - ның саммиті өткен жыл? (2010ж)
15. Үш дана кімдер? (Абай, Ыбырай, Шоқан.)
16. 30 - шы Жазғы олимпиадада қазақтар нешінші орынды иеленді? (12 орынды)
17. «Қазақ елі» монументінің биіктігі қанша метр? (91 метр)
18. Қазіргі үкімет басшысы кім? (Кәрім Мәсімов)

Екінші бөлім: топтар бір – біріне сұрақ қойып жасырады. Сұрақтар алаш арыстары туралы болады. Әр дұрыс жауап 1 ұпаймен өлшенеді.
І топ
1. Орынбор қазақ мұғалімдер мектебін бітірген, 1873 - 1937ж. ж өмір сүрген алаш арысы кім. А) Халел Ғаббасұлы В) Ахмет Байтұрсынұлы. С) Халел Досмұхамедұлы
2. 1917 жылы Омбы оқытушылар семинариясын бітірген, 1893 - 1938 ж. ж өмір сүрген алаш арысы кім. А) Мағжан Жұмабаев В) Ахмет Байтұрсынұлы. С) Мұхамеджан Тынышбайұлы
ІІ топ
1.. Қарқаралы оязы, Әлтеке – Сырым болысы, Желтау баурайындағы Мырзатай қыстауында дүниеге келген, 1866 - 1937ж. ж өмір сүрген, Алаш орда үкіметінің төрағасы болған алаш арасы кім? А) Міржақып Дулат.
В) Мұстафа Шоқай. С) Әлихан Бөкейхан
2. Талдықорған обл, Қабанбай ауданы, Жыланды ауылының желкесіндегі тұманың дөңінде дүниеге келген, 1879 - 1937ж. ж өмір сүрген алаш арысы кім? А) Халел Ғаббасұлы В) Міржақып Дулат. С) Мұхамеджан Тынышбайұлы

Төртінші айналым. Салт – дәстүрлер туралы болмақ. Интер белсенді тақта арқылы ұяшықтарды таңдап сұрақтарға жауап бере аласыңдар. Сұрақтар топқа жеке - жеке таңдалады: шарты түсінікті болса бастаймыз. Әр дұрыс жауап 1 ұпаймен өлшенеді.
1. Қазақ халқының ертеден келе жатқан мейрамдарын ата. (Наурыз, Ораза айт, құрбан айт т. б.)
2. Қазақ халқының қандай ұлттық тағамдарын білесің? (Бауырсақ, қымыз, шұбат, қазы – қарта, жал - жая, сүзбе т. б.)
3. Қазақтың ұлттық салт – дәстүрлерін атап шық. (Қонақасы, сыбаға, бастаңғы, тоқымқағар, байғазы, енші, шашу, тұсаукесер, сүндет той,...)
4. Қазақтың ұлттық билерін ата. (Қамажай, қаражорға, айгөлек, )
5. Қазақтың ұлттық киімдері. (Сәукеле, тақия, камзол, шапан, мәсі, кимешек,...)
6. Қазақ жігітінің үш жұртын атаңыз.(өз жұрты, нағашы жұрты, қайын жұрты)

Бесінші айналым. Географиялық сұрақ. Интербелсенді тақтада қазақстанның жері белгіленеді қай қала екенін көрсету керек. Дұрыс жауап 1 ұпаймен өлшенеді.
І топ: Астана қаласы, Шалқар қаласы, Семей қаласы.
ІІ топ: Ақтөбе қаласы, Алматы қаласы, Ақтау қаласы.

Алтыншы айналым. Бұл нағыз шешуші кезең. Алтыншы айналым әр ойыншыға тиесілі әріптер арқылы жауап берулері тиіс. Уақыт шектеулі, әр дұрыс жауап 1 ұпаймен өлшенеді. 1 мин. Уақыт беріледі.
І топ:
1. Б. з. б 2 - 1 мың жылдық қандай дәуір? (қола)
2. Астана, Ақтөбе, Алматы, Қарағанды т. б. не болып табылады? (қала)
3. Төрт түліктің ішіндегі қойдың төлі. (қозы)
4. Жылқы етінен жасалатын тағам. (қазы)
5. Қыз баланың күміс, алтын бұйымдарының мойынға тағатын не деп аталады? (алқа)
6. Баланың ісі... (шала)
7. Жеміс атауы. (алша)
8. Ахмед, Әлихан, Дулат сынды қандай орданың арыстары? (Алаш)
ІІ топ:
1. Киіз үйдің сықырлауық бөлігі. (есік)
2. Шай ішетін құрал. (кесе)
3. Алдар көсенің мінген жануары. (есек)
4. Сақалы жоқ адам (көсе)
5. Астана қаласындағы өзен. (есіл)
6. Соғым етіне беретін садақа. (шеке)
7. Домбыраның құрылысы. (ішек)
8. «Улица» - сөзінің қазақша атауы. (көше)