Керемет адам - Бенджамин Франклин

Керемет адам - Бенджамин Франклин

Кедей отбасындағы 15 - ші бала. 2 сынып білімі бар. Жұмысшы, кәсіпкер, журналист, жазушы, ғалым, саясаткер және дипломат. Оксфордтың құрметті докторы, Америка Құрама Штаттарының негізін қалаушылардың бірі, найзағайдың өнертапқышы және т. б. Мұның бәрі Бенджамин Франклиннің өмірбаянындағы фактілер. Өмірде соншалықты көп нәрсені қалай жасауға болады.
Б. Франклиннің билік сияқты ұсақ - түйек нәрселерге алаңдау үшін тым көп түрлі нәрселері болды. Оның мұны қалай жасағаны анық емес. Оның уақыт пен іс туралы афоризмдері көптеген елдерде және әртүрлі тілдерде «Уақыт – ақша», «Бүгін істей алатыныңды ертеңге қалдырма» деген сөздерге айналғаны кездейсоқ емес. Ол шынымен де көп нәрсені істей алды.
1706 жылы 17 қаңтарда Бостонда қолөнерші Дж. Франклиннің отбасында 15 - ші бала – Бенджамин деген ұл бала дүниеге келді. Әкесі балалардың білімді болғанын қалағанымен, отбасы үлкен және бай болмағандықтан, Бенджаминнің ақшасы орта мектептің 2 сыныбына ғана жетті. 12 жасында бала ағасына, баспаханаға шәкірт болып жұмысқа барады.
Жұмыс оңай емес, бірақ бала кітаптарға тегін оқуға қол жеткізді. Ал оқы, оқы, оқы. Алайда тек оқып қана қоймай, 15 - 16 жастан бастап Франклин жаза бастайды және бірден сәтті болып шығады. Бүркеншік атпен жазып, жазғанын жергілікті газеттің есігінің астына тығып қояды. Бір қызығы, олар оны басып шығара бастайды және авторды тани бастайды.
Алайда, бұл оқиға жасырын түрде ашылғанда, оның отбасына, әсіресе үлкен ағасына онша ұнамайды. Бенджамин Филадельфияға қашады. Оның жинаған ақшасы бір билетке жетеді. Сол жерде ол баспаханаға жұмысқа орналасып, қарапайым жұмысшыдан жеке баспахананың иесіне дейін көтеріледі.
Ол 1727 жылы жеке баспахананың негізін қалады. Ол небәрі 21 жаста болды. Содан кейін ол жұмыс істейді. Қатты жұмыс істейді. Өмір бойы. Мүлде басқа салаларда, кейде тіпті бір бірімен тоғыспайды - бизнес, журналистика, әлеуметтік қызмет, ғылым, саясат және барлық жерде ол табысқа жетеді.
1790 жылы Бенджамин Франклин қайтыс болғанда, Филадельфияда оның жерлеу рәсіміне 20 000 адам қатысты. Филадельфияның сол кездегі бүкіл тұратын халқының саны - 31 000 болды. Ол өте танымал және құрметті болды.
Джордж Вашингтоннан әлдеқайда танымал. Франклин бұл құрметке өзінің істерімен және нақты жетістіктерімен толықтай лайық болды. Оның құлпытасына «Аспаннан найзағайды, сосын тирандардан аса таяқты тартты» деген жазу қашалған еді.
Америка Құрама Штаттарын құрушы деп атауға болатын Бенджамин Франклин. Ол тек теория ғана емес, тәуелсіздік үшін күрестің негізгі идеологы болды. Ол бұл күреске әу бастан - ақ араласты, жан - жақты араласты.
Мысалы, ол штаттың бас пошта меңгерушісі лауазымындағы «инфильтрацияланған агент» ретінде отаршыл биліктің барлық құпия хат - хабарларына қол жеткізе алатын. Франклин - 12 «АҚШ - тың негізін салушы әкелердің» жалғыз бірі, оның қолы барлық үш іргелі құжатта - Тәуелсіздік Декларациясында, Конституцияда және Ұлыбритания Америка Құрама Штаттарының тәуелсіздігін мойындайтын Версаль келісімінде бар.
Ол оларға қол қойып қана қоймай, жазуға да қатысқан, конституция негізінен Франклиннің ықпалымен жазылған деген пікір бар. Ол Джордж Вашингтон мен Томас Джефферсонға және басқа АҚШ - тың басшыларға қарағанда әлдеқайда танымал болды. Алайда ол президент болуға талпынған да жоқ. Оның тағы да алуан түрлі істері болды, уақыты болмады.
Бенджамин Франклин - Оксфорд университетінің құрметті докторы, Лондон корольдік қоғамының құрметті мүшесі және тағы басқалардың. Бірақ ресми түрде оның екі сыныбы ғана болды. Дегенмен, бұл оған электрлік зарядталған күйлердің табиғатын түсінуге және қазір жалпы қабылданған «+» және «-» белгілерін енгізуге кедергі болмады.
Найзағайдың электрлік табиғатын дәлелдеп, найзағайдан қорғануды – громоотвод - ойлап тапты. Қазір біз найзағайдан қорықпаймыз, бірақ Франклин громоотводты ойлап тапқанға дейін қаншасы жанып кетті, қаншасы найзағайдан қайтыс болды. Бірақ тек физика емес.
Сондай - ақ география. Франклиннің бастамасымен және оның қатысуымен Гольфстримді зерттеу басталды. Оны карталарға салып, атын берген де сол. Ол дауыл желдері туралы кең көлемде мәліметтер жинап, олардың пайда болу теориясын ұсынды және басқа да көптеген ұсақ - түйек өнертабыстар болды.
Мысалы, тербелетін орындық және «Пенсильвания камині», ағаштан жасалған барлық басқа жылу жүйелеріне қарағанда әлдеқайда тиімді. Оның үстіне бұл каминді әркім емін - еркін пайдалансын деп Франклин әдейі патент алмаған екен. Тербелетін орындық шынымен ентігіп кетті. Ол шыны гармониканы жетілдіргені сонша, Моцарт пен Бетховен осы аспапқа музыка жаза бастады.
Дегенмен, бұл бәрі емес. Франклин Америка континентіндегі алғашқы қоғамдық кітапхананың (1731), Филадельфия академиясының, қазіргі Пенсильвания университетінің (1751) негізін қалады. Ол өзі бас авторы болған газеттер мен жылнамаларды шығарды. Және, әрине, бизнес. Оның барлық баспаханалары жұмысын жалғастырып, пайда табуды жалғастырды, әсіресе оның баспаханаларында бірінші американдық валюта басылғаннан екен. Сонымен, Бенджамин Франклин керемет адам болды.
Иә, Бенджамин Франклин тарихқа қаржылық сауаттылық ережелерін жетік меңгерген және осы ережелердің арқасында Америка халқы үшін үлкен істер атқарған адам ретінде белгілі.
Кез келген кедейдің өмірін өзгерте алатын және басқаша ойлауға мүмкіндік беретін Бенджамин Франклиннің ең тамаша 19 дәйексөздерге назар аударыңыз:
1. Білімге салынған инвестиция әрқашан үлкен табыс береді.
2. Жалқаулық бәрін қиындатады.
3. Ағайын дос бола алмайды, бірақ дос қашанда аға бола алады.
4. Ашумен басталған іс ұятпен аяқталады.
5. Көптеген адамдар ләззат сатып аламын деп ойлайды, бірақ олар өздерін оның құлдығына сатады.
6. Үш нәрсені істеу өте қиын: болатты бұзу, алмас тасты сындыру және өзіңді білу.
7. Аз сөйле, көп істе. Сөз сіздің ақылыңызды, ал іс - әрекеттеріңізді, маңыздылығыңызды көрсетеді.
8. Ерте жатып, ерте тұру – адамды сау, бай, ақылды ететін де сол.
9. Үш шынайы дос бар: әйел, кәрі ит және ақша.
10. Ақылсыздықтың бірінші дәрежесі - өзіңді данышпанмын деп санау, екіншісі - бұл туралы айту, үшіншісі - кеңес беруден бас тарту.
11. Ешқашан қиындықты күтпеңіз және ешқашан болмайтын нәрсеге алаңдамаңыз. Күн сәулесіне жақын болыңыз.
12. Бос уақытыңызды өткізгіңіз келсе, уақытыңызды босқа өткізбеңіз.
13. Әдемі сөйлегенше, әдемі істеген жақсы.
14. Бақытты болу үшін не қалауыңды азайту керек, не қаражатыңды көбейту керек.
15. Ұсақ және бос шығындардан сақ болыңыз, өйткені кішкене ағып кету үлкен кемені суға батыруы мүмкін.
16. Не оқуға тұрарлық кітап жаз, не кітап жазуға тұрарлық іспен айналыс.
17. Қолданбаған таланттар көлеңкедегі күн сағатына ұқсайды.
18. Кім көп сатып алса, соңында қажеттісін сатады.
19. Егер сіз бай болғыңыз келсе, тек табыс табуды ғана емес, үнемді болуды да үйреніңіз.

Керімсал Жұбатқанов