Алдар Көсе мен cараң cаудагер

Алдар Көсе мен cараң cаудагер

Ерте, ерте, ертеде, қазақ даласында тапқырлығымен, айлакерлігімен аты шыққан Алдар Көсе өмір сүріпті. Ол әрдайым сараң байларды, қулыққа толы саудагерлерді алдап, қарапайым халыққа көмектесуді мақсат етіпті.
Бір күні Алдар Көсе ұзақ сапар шегіп келе жатып, бір үлкен керуен сарайға тап болады. Бұл керуен сарайдың иесі өте сараң саудагер екен. Ол келген жолаушылардан барынша көп ақша алып, оларды аш қалдырып, алдап кетуді әдетке айналдырыпты.
Алдар Көсе оның сараңдығын бірден байқап, оны айласымен жеңбек болады. Ол керуен сарайға кіріп:
— Ассалаумағалейкум, мырза! Мен алыстан келген қонақпын, жол жүріп шаршадым. Маған бір табақ ас пен демалатын орын берсеңіз, — дейді.
Саудагер Алдардың киіміне қарап, оның бай еместігін аңғарып: — Мүмкін, сенің асқа төлейтін ештеңең жоқ шығар? — деп сұрайды.
— Жоқ, мен өте баймын! Бірақ менің байлығым ерекше, — деп Алдар Көсе жымиып қояды.
Саудагер қызыға кетеді: — Онда мына жердің ең қымбат тағамын жеуге шақырамын. Бірақ сен байлығыңды көрсете алмасаң, керуен сарайда қарызға жұмыс істейсің! — дейді.
Алдар Көсе келіседі. Саудагер оған ең қымбат ет, қымыз, тәттілер әкеліп береді. Алдар Көсе асты рақаттана жеп, шөлі қанғанша қымыз ішеді.
Тамақтанып болған соң, саудагер: — Ал енді, байлығыңды көрсет! Қалай төлейсің? — деп сұрайды.
Алдар Көсе асықпай шапанының ішінен бір жылтыраған мыс тиынды алып шығады да: — Міне, менің ең құнды байлығым! Бұл – сиқырлы тиын! Кімде - кім бұл тиынды ұстаса, оның барлық саудасы жүре береді! — дейді.
Саудагер тиынды көріп, сенімсіздікпен қарайды: — Рас па? Қалай жұмыс істейді? — деп сұрайды.
— Өзің байқап көр! Егер сен осы тиынды қолыңа алсаң, бүгіннен бастап саудаң бұрынғыдан да тез жүріп, ақшаң молаяды! — дейді Алдар Көсе.
Сараң саудагер тиынды алып, алақанына қысады. Бірақ біраз уақыт өткен соң ештеңе өзгермегенін көріп: — Бұл қалай жұмыс істейді? Мен ештеңе сезіп тұрғаным жоқ! — дейді.
— Ол үшін сенің ниетің түзу болуы керек. Егер сен халыққа әділетті қызмет етпесең, тиын жұмыс істемейді, — деп түсіндіреді Алдар Көсе. — Қазір мен кетейін, ал сен байлығыңның артып жатқанын күте бер!
Алдар Көсе асықпай сыртқа шығып, атына мініп, тайып тұрады. Біраз уақыттан кейін саудагер тиынның жай ғана мыс екенін түсінеді, бірақ ол кезде Алдар Көсе ұзап кеткен еді.
Сөйтіп, Алдар Көсе тағы бір сараң байды алдап, оның есебінен қарнын тойғызып, тапқырлығының арқасында құтылып кетеді. Ал сараң саудагер көпке дейін "сиқырлы тиынның" күшін күтумен болады.
Осылайша, Алдар Көсе тағы да өзінің тапқырлығын дәлелдеп, әділетсіздікке қарсы шықты. Оның есімі халық аузында тағы бір аңызға айналды!