Қазақстанның екінші посткеңестік 30 жыл бейбіт және конструктивті болады деп толыққанды сенімдіміз

Қазақстанның екінші посткеңестік 30 жыл бейбіт және конструктивті болады деп толыққанды сенімдіміз
Кеңес Одағы өмір сүруін тоқтатқаннан кейін көптеген жылдар бойы оның аумағын біртұтас деп санауды жалғастырды. Алғашында көптеген елдердің саясаткерлері мен ғалымдары «посткеңестік кеңістік» туралы айтты; 2000 жылдардың ортасында бұл термин бірте - бірте «Ресей және Еуразия» ұғымымен ауыстырылды.
Әрине, қазірдің өзінде көптеген бұрынғы Кеңес Одағы республикаларының ортақ тұстары көп (ең алдымен мәдени жағынан), Путин оларды тіпті «тарихи Ресей» деп атады, бірақ әлі күнге дейін посткеңестік кеңістіктің жылдар бойына ыдырап кеткенін байқауға болмайды: бірнеше макроөңірлер, олардың әрқайсысы өзіндік ерекше жолмен жүрді.
Бір жағынан, бұл өз дамуының негізгі векторын тез немесе сәл баяу таңдаған елдер: мысалы, Еуропалық Одаққа кірген және сол жерде өзінің бұрынғы бірегейлігін алған Балтық жағалауы елдері немесе Әзірбайжан Түркияның інісіне айналуға бет алған.
Екінші жағынан, бұл Ресейдің екі үлкен «шетін» құрайтын мемлекеттер - батыс (Украина, Беларусь және Молдова) және оңтүстік (Қазақстан және Орталық Азия елдері) – бірақ траекториялары тез алшақтайтын толығымен тәуелсіз аймақтар олар ретінде қарастырылуы керек. Атап қту керек, Қазақстан қуатты геосаяси ойыншылардың шекарасына жақын орналасқан - Қытай мен Ресей.
Қазақстанның Тұңғыш Президенті Н. Ә. Назарбаев екі ірі демографиялық топтың арасындағы этникалық және діни айырмашылықтарға мән бермей, азаматтық ұлт үлгісін құруға әуелі бастан әрекет жасады. Сол кезде халықтың 90 пайызын құрайтын қазақтар мен орыстар болатын еді.
Тек 2014 жылғы Қырым оқиғасынан кейін билік ежелгі жергілікті мемлекеттілікке – 550 жылдық тарихы бар Қазақ хандығына сілтеме жасай отырып, ортақ бірегейлікті байыпты түрде толықтыруға тырысты.
Сонымен бірге мемлекет құрудың жалпы векторы әлі де болашаққа айналды: мемлекетке салынған жаңа астана берілді, экономика шетелдік инвесторларды тарту арқылы басталды, ал жазба тілін латын әліпбиіне көшіру жалпы модернистік бағыттың көрінетін белгісіне айналды.
Қазақстанда билік көршілерге саяси және экономикалық тәуелділіктің қаншалықты қауіпті екенін түсінді: Қытай мен Ресейдің жақындығына қарамастан, Қазақстан экспортының 50 %- дан астамы ЕО елдері мен Ұлыбританияға жіберіледі, ал АҚШ ең ірі инвестор болып табылады. Шетелдік инвесторлар жалпы үлесі 84 % жетті.
Бір ғажабы, саяси және экономикалық көпвекторлы бағдарлау Қазақстанда тамаша нәтижелер берді. Қазақстанда экономиканы жаңғырту және оның сандық өсуі ең маңызды міндет болды. Мысалы, Қазақстанның энергетика саласының дамуы жоғары қарқынмен жүрді, бірақ қандай қарқынмен: егер қазір Ресей 1990 жылмен салыстырғанда мұнай 1, 7 % және газды 6, 5 % көп өндірсе, онда Қазақстан 2020 жылдың қорытындысы бойынша сәйкес көрсеткіштерден асып түсті. 3, 3 және 6, 4 есе өсті.
Жаңа бірегейліктің, көпвекторлығы және экономикалық өсудің қазақстандық моделі Назарбаевқа посткеңестік экономикалық интеграцияны бастауға және бұл бағытты Кедендік одақ, одан кейін ЕАЭО құру арқылы Ресейдің позитивті қолдауына сәтті мүмкіндік бергенін атап өткен жөн. Мәскеу Қазақстанның басшылығының неғұрлым ұлттық бағдарланғанын және оның көпвекторлы саясатын, Ресейге деген дұрыс көзқарасын ескере отырып, ешқандай жағымсыз әрекеттерге баруға батылы жетпеді.
Қазақстан үшін көпвекторлы саясатты сәтті қолдану кезеңі аяқталып жатқан болуы мүмкін, бірақ Қазақстанда бүгінде таңдау еркіндігі, экономикасы табысты және сауатты басшылық бар. Бұл Қазақстанның екінші посткеңестік 30 жыл бейбіт және конструктивті болады деп толыққанды сеніміз.

Керімсал Жұбатқанов, Қазақ - Орыс халықаралық университетінің доценті, тарих ғылымдарының кандидаты