Шәмші Қалдаяқовтың шығармашылығы – ұлттың баға жетпес байлығы

Шәмші Қалдаяқовтың шығармашылығы – ұлттың баға жетпес байлығы

Шәмші шығармашылығы – ұлттың баға жетпес байлығы. ҚР Президенті Қасым - Жомарт Тоқаев осылай мәлім етті, деп хабарлайды ҚазАқпарат.
«Бүгін еліміздің Әнұраны «Менің Қазақстаным» әнінің авторы, ұлт руханиятына талай сырлы саз бен әсем әуен сыйлаған композитор Шәмші Қалдаяқовтың туғанына 90 жыл толды. Шәмші шығармашылығы – ұлттың баға жетпес байлығы. Оның туындыларын кеңінен насихаттау – бүгінгі ұрпақтың парызы», деп жазды Қасым - Жомарт Тоқаев Twitter - дегі парақшасында.
Болашақ Қазақстан халық композиторы 1930 жылы 15 тамызда елдің оңтүстігіндегі шағын ауылда дүниеге келді. Оның әкесі мамандығы бойынша темір ұстасы болған, ал жанының қалауы бойынша - ақын: ол өз композициясының әндерін домбырамен сүйемелдеп шырқайтын. Анасы әншілік қабілетімен де дарынды болды. Сонымен, музыкаға және халық әндеріне деген махаббат оның ұлы мұра болды.
Жас кезінен Шәмші отбасылық дәстүрді жалғастырды: ол мандолинаны ойнады, халықтық тойларда ән айтты, шығармашылық байқауларға қатысып, құрметті марапаттарға ие болды. Оның бойында әрдайым музыка шырқалды, ол естіген барлық әуендерін жаңғырта алды, бірақ көбінесе импровизация жасады.
Еңбек жолының басында Шәмші Қалдаяқов музыкалық шығармашылықтан алшақ еді. Соғыс жылдары жасөспірім кезінде тракторшы болып жұмыс істеген. Содан кейін техникалық училищеде ветеринар мамандығы бойынша оқыды, содан кейін Ақтөбе облысының ауылдарының бірінде жұмыс істеді.
Онда жас маман бір есте қаларлық жағдаймен есте қалды: соғыстан кейінгі ашаршылықта ол ауыл тұрғындарына ұрпақтары келгенде бәрін қайтарып беру керек деген шартпен есепті отардың бір бөлігін берді. Ауылдағы көптеген адамдар аштықтан құтылды.
Бірақ ол қуғын - сүргіннен қашқан жоқ, егер бүкіл әлем жас жігітті қорғап қоймаса, оның тағдыры қалай өрбігені белгісіз. Сахалинде әскери қызметте болғаннан кейін ғана Шамші өз жолын табады - ол Ташкент музыкалық училищесіне оқуға түседі. Оқуға дайындық жеткіліксіз болды, және ешкім ересек жігітпен қосымша оқығысы келмеді. Содан кейін бір музыкант жас жігітті музыкалық нотаны меңгеруге талпындырады.
1956 жылы Шәмші Қалдаяқов Алматыға көшіп, Мемлекеттік консерваторияның композиция бөлімінде оқи бастайды. Бұл кезде Қазақстан Кеңес Одағының әр түкпірінен жастар келген жерге айналды - тың жерлердің өрлеу дәуірі басталды. Консерваторияның студенті Шәмші Қалдаяқов Жұмекен Нәжімеденов сөздерін жазған «Менің Қазақстаным» патриоттық әні Қазақстанның мақтанышына айналады.
Бұл әнді көп ұзамай бүкіл ел айта бастайды, ол тіпті «Тың жерлердің маршы» деп атайды. Бірақ оның қазақ елі мен қазақ халқы үшін маңызы тың жерлердің қысқа тарихымен байланысы жоқ еді.
1965 жылы бүкіл ел Қалдаяқовтың әндерін білген кезде, ол беделді Ленин комсомол сыйлығын алды. Ол өзінің жарты ғасырлық мерейтойында республиканың еңбек сіңірген мәдениет қызметкері болды. Композитор 60 жасында ресми түрде елдің халық әртісі атанды, дегенмен одан он жыл бұрын бүкіл қазақ елінің халық әртісі болған еді.
1960 - ші жылдары Кеңестік Қазақстанның сол кездегі басшысы Д. А. Қонаев Францияға барып, Франция президентімен ресми сапар барысында кездеседі. Әңгіме барысында Шарль де Голль, әйгілі композитор Қалдаяқовтың қандай күйде екенін сұрады. Сонда Қонаев Қалдаяқовтың тіпті Еуропада танымал адам болғанына қатты таң қалады.
Шәмші Қалдаяқов өмірінің соңында қатты ауырып, 61 жасында қайтыс болды.
P. S. «Кеңес Одағының ең басты тың игеруші Хрущевтің ұлтаралық саясатын» түсінген қазақ халқының патриоттары ата - бабаларының жерінің бірлігі мен тұтастығын сақтауға тырысты. Сондықтан «Менің Қазақстаным» әні жазылды - бұл қазақ халқының Хрущевтің ұлттық саясатына наразылық болды.
Бұл әннің алғашқы орындаушысы халықтың сүйіктісі Жамал Омарова болды, 1960 - 1970 - ші жылдары ол Қазақ КСР - нің республикалық радиосында жиі айтылып тұрды. Омаровадан басқа бұл әнді ешкім жақсы орындамаған. Жамал Омарованың орындауында ән өте танымал болды, Хрущев уақытында оған тыйым салуға тырысты.
Жамал Омарованың орындауындағы ән қазақ халқына Құдайдың әділдігі орнайды деп үміттенді және қазақтар өз халқы ретінде де, жері ретінде де тұтастығы мен бірлігін жоғалтпайды деп үміттенді! 1986 жылы желтоқсанда Алматыда қазақ студенттері күш пен батырлық сыйлаған дәл осы әнді шырқады.
2006 жылдың 11 қаңтарында Нұрсұлтан Назарбаев Қазақстан Республикасының Президенті лауазымына тағайындалған кезде алғаш рет «Менің Қазақстаным» әні шырқалды.
Тәуелсіздік алғаннан кейін Тәуелсіз Қазақстан жаңа мемлекеттік әнұранға конкурс жариялады. Әнұран ретінде Шәмші Қалдаяқов пен Жұмекен Нәжімеденовтің әні де ұсынылды. Мемлекеттік әнұран - елдің музыкалық - поэтикалық эмблемасы, оның әдеби және музыкалық паспорты.
Мемлекеттік әнұранды да елдің туы, елдің айнасы, патриотизм рухының көрінісі деп қарау керек. Әнұран әрқашан дәуір рухынан туады. Ол адамдардың тағдыры мен адамдардың ойларындағы жалпы сезімдерге негізделген. Қазақстанның Тұңғыш Президенті - Елбасы Н. Ә. Назарбаев сонымен қатар Отанымыздың «Менің Қазақстаным» әнұранының авторы екенін ерекше атап өту керек.

Керімсал Жұбатқанов, Қазақ - Орыс халықаралық университетінің доценті, тарих ғылымдарының кандидаты