Сыра ең қауіпті алкогольді сусындардың бірі

Мұғалім: Адамның өмірі тамаша, сәулетті көктем емес пе? Еліміздің әрбір адамы қалауынша өмір сүруге құқылы. Ал енді өмір туралы, денсаулық туралы ойланып көрейікші. Адам өмірі ғажайып нәрсе болғанымен, қас қағым сәтте үзіледі. Сол жіпті үзетін дерт - анаша, темекі, арақ, сыра.
"Шымкенттің салқын сырасы,
- Көрдің бе ішіп, құрдасым???" - дейтіндей, қазір елімізде сыраға әуес адамдардың қатары көбейді. Әсіресе, жастар арасында осы ішімдік түрі кең тарады. Ғалымдар сыраның қаупі жайында дүркін - дүркін үн тастап келеді. Қазақстанда алкоголь проблемасы әлі де өзекті болып отыр. Елімізде жас буын арасында сыраны тұтыну көбейіп, олар тәуелділік қармағына түсуде. Қазақстанда соңғы кездері балалардың - 9, 4, ал жасөспірімдердің - 21, 3, жастардың 46 пайызы алкогольді ішімдіктерді тұтынады. Оның ішінде, әсіресе студенттік ортада, сыра сәнді ішімдікке айналып отыр. Бұл туралы бүгін «СЫРА – ең қауіпті алкогольді сусындардың бірі» атты тәрбиесабағымызда ой бөліспекшіміз. Дүниежүзілік денсаулық сақтау ұйымының мәліметінше, жан басына шаққандағы сыра ішу мөлшері сегіз литрден асса, ұлттың жойылып кету қаупі бар. Өкінішке орай, сыра ішу жағынан біз Әлем бойынша сегізінші орында екенбіз. Әрбір адам жылына 10 литр сыра ішеді екен. Сыраның құрамында этил спирті бар. Сондықтан ол көпіршігенде алкоголь құрамы 14 пайызға дейін өседі. Яғни, 200 грамм сыраның 50 грамы ішімдікке айналады.
Оқушылардың ғаламтордан алған мәліметтерін тыңдайық:
Чкалова Аяулым:
Сыра жалпы түсінік. Сыра - арпа, су және құлмақ (хмель) араластырып ашыту арқылы дайындалатын алкоголі аз сусын (ішімдік). - Сыраны алғаш кімнің ойлап тапқаны белгісіз. Онық өте көне замандардан келе жатқандығы соншалықты, тұңғыш қайнатушысының есімі ұмытылған. Нұқ... Сыраны сусын ретінде көне Египетте де, бағзы Грекияда да қайнатқан.
Сыра өте келе болып табылады. Біздің эрамызға дейін 7 мың жыл бұрын Вавилонда сыраны арпа уыты мен... бар. дайындау Ежелгі Египетте, Парсыда, Кавказ және оңтүстің Европада кең тарай бастаған. Барлық славян тілді елдерде сыра деген... сыра деп түрін атаған екен. Славян тілінде және деген сөздер үндес болып келеді. Славян елдері ең алғаш сыра деген де сөз бар.
Сыра қайнату өнері аса көне Ал ме? 2800 жылы қайнатқанын дәлелдейтін ескерткіштер табылған. Б. з. д. 2600 - 2190 жылдарға жататын қабырға сурет - терінде сыра дайындау үрдісі Көне көп білген. Деген танымал қанатты сөзді Көне Египет пен Вавилонда да білетін. Пирамиданы салушылардың күнделікті нормасы үш бөлке үш және пен пияздан тұратын. Сонымен қатар тәуекел етіп, осы рационда сыра болмағанда соншалықты ыстықта пирамиданы салуға жоғарыға еді деп. Сол бері осы барлық мысырлықтар туристерді шақыру арқылы пайда тауып жатқан Хеопс кереметін бір жиырмажылдықта салып сол бір па еді. сыра қайнату дағдыларын адамға өнім (урожай) мен жерасты әлемі құдайы - Осирис табыс көне сол ең жақсы сыра қайнатылатын, сыра қайнатудың басты орталығы саналған, Ніл өзенінің сағасында орналасқан Пелузиий қаласының атымен пелузийлік сусын деп тобы ежелгі мысыр астанасы - Тель - Эль - Амарнедегі... Күн храмына тиесілі сыра қайнату зауытының қалдықтарын... тазарту үшін сүзгіге ұқсас бір зат арқылы құйып жатқан Неферитти бейнеленген қабырға панно да өзі арпа майталман шебер болған.
Рамзес ІІ фараонның ол кең үшін Ұлы деп аталған жоқ па екен?) кезеңінен бастап сыра Мысырда сүйікті сусынға айналады. Анигоның дәрістерінен қалай қарсы алғандығын білеміз: Фараондардың қабірлеріне сыра ыдыс қойылатын. Солай бола тұра, сыраны шектен тыс ішуге сол кезден - ақ теріс көзқараспен қарайтын. Тас тақталардың бірінде мынадай уағыздың ойылуы да сыр оның олар су шарап ішетін. Сондықтан да олар тағылық тайпалардың шабуылынан құлады. Англия, Бельгия, сонымен қатар солтүстік Францияда сыра қайнату ежелден бері ие. сыра да ол онда ұлттық сусынға айналды.
Негізінен, сыра кейінгі заманғы түсінікте ашытқы мен құлмақтан жасалынған сусын ретінде кейнгі кезеңдерде - XIII - XIV Ал... қосылмайтын. Қалалар пайда болғанға дейін сыраны әр қожайын өз үйінде дайындайтын. Ал... майталмандары болған шеберлердің сословиелері пайда болды. Германияда аса танымалдылыққа және сұрыптары ие болды. Әйгілі ағылшындық 1770 жылы пайда болды. Русьте сыра қайнатудың ежелгі дәстүрлері бар. деп сыра мен... деректер ежелгі жазбаларда кездеседі. Иван ІІІ кезеңінде сыра нан шарабымен бірге патша кабактарында сатылатын. XVIII ғасырдың сыраның шелегі 4 алтын, яғни 12 тиын тұратын, Алексей Михайлович патшаның кезінде сыраның бөшкесі 4 төрт рет, әдетте, Ұлы күні (Пасхада), Дмитрий сенбісінде, масленица мен Христос Рождествосында, мен өздеріне үй жағдайында ішуге арналған сыра, боза және бал сол... ол замандарда деп аталатын. Алайда рұқсат іріктеу тек аса және ғана оның өзі 3 ғана.
Юриева Ақзере:
- «Ғалымдардың айтуы бойынша кез келген сыраны дайындағанда құрамына «хмель» деген шөп қосылады. Ол қосылмаса сыраңыз сыра болмайды. Оның құрамында «фитоэстереген» бар. Ол әйелдің бойында болатын гармон – прогестерон. Сондықтан сыраны көп ішкен ерлердің еркектік қуаты жойылып, қарыны шығады, сондай - ақ жүрек талмасы ауруына жиі шалдығады екен. 2007 - жылы Америкадағы отбасылық кеңес беретін белгілі бір басылым мың әйелге сауалнама жүргізген. Сонда 873 әйел құрғақ сыраға қампайған қарынды еркектерді жек көретінін айтқан екен. «Басты мәселе қарында ғана емес, еркектік қуатта жатыр» деп түйін шығарыпты әлгі басылым».
Калмурзин Думан:
- «Немістің әйгілі дәрігері профессор Болингер сыраның зияны жайында былай деген: «Сыра жүректің жұмыс жасау қабілетін төмендетеді. Бүйрек пен қуыққа да әсер етеді. Сыраны көп ішкен адамның зәр айдау жүйесі шамадан тыс күшейіп кетеді. Бұндай жағдай ағзадағы қажетті минералдардың сыртқа шығып қалуына әкеліп соқтырады. Егер денедегі калий, магний дәрумендері азайса, адамның жүрек соғысының ырғағы бұзылып, тез шаршайды. Үздіксіз сыра ішу бауыр мен бүйректі толық істен шығарып, бүйрекке қан құйылу, адамды естен адастыру қаупін туғызады».
Кисанов Ерхан:
-«Рейхканцлер Бисмарк сыразияны жайында мынандай қорытынды шығарған «Сыраны жиі ішу ми жасушаларын әлсіретіп, бауыр цирроззы, гепатит, панкреатит, гастрит ауруларына әкеліп соқтырады. Жүйке әлсіреп, адам ашуға берілгіш болады. Сыра адамды жалқау, топас, әрі әлсіз қылады. Сондай - ақ ер адамның ағзасында әйел гармонын үдетіп, бедеулікке әкелсе, қыздарда еркекшоралық мінез пайда болады, ер адамның дауысы жіңішкереді, бұлшық етінің күші азайып, кеуде жасушалары босайды».
Сыра әсері туралы оқушыларға толығырақ мағлұмат беру үшін биология пәнінен Атабаев Тілекқабыл Максимұлын ортаға шақырамыз.(сыраның зияны жайында слайд)
Обалың кімге, асқазан, бүйрек, бауыр, жүрек?..
Сыраның құрамында этил спирті бар. Сондықтан ол көпіршігенде алкоголь құрамы 14 пайызға дейін өседі. Яғни, 200 грамм сыраның 50 грамы ішімдікке айналады екен. Жалпы, салқын сыра асқазан мен ішек жолдарына зиян. Асқазанның шырышты қабатын зақымдап, сұйықтықты реттейтін жасушаларды жояды. Сондықтан сыраны көп ішетін адамның асқазаны бұзылып, ас қорытуы қиындайды. Әсіресе, салқын сыра созылмалы гастрит ауруына әкеледі.
Сонымен бірге сыра — семіздікке апаратын бірден - біржол. Сыраның бауырға да зиян екенін дәрігерлер жиі айтып жүр. Ал бауыр Адам ағзасын тазартатын ең нәзік, әрі өте сезімтал мүше. Жиі сыра ішу осы мүшенің улы заттарға қарсы тұру күшін жойып жібереді. Дәрігерлер бауыр циррозымен ауыратындардың басым бөлігі сыраға аса құмар адамдар екенін анықтаған.
Сондай - ақ сыра бүйрек пен қуыққа да әсер етеді. Аталған сусынды көп ішкен адамның зәр айдау жүйесі шамадан тыс күшейіп кетеді. Бұндай жағдай ағзадағы қажетті минералдардың сыртқа шығып қалуына әкеліп соқтырады. Егер денедегі калий, магний дәрумендері азайса, адамның жүрек соғысының ырғағы бұзылып, тез шаршайды. Жалпы, үздіксіз сыра ішу бауырмен бүйректі толық істен шығарып, бүйрекке қан құйылу, адамды естен адастыру қаупін туғызады.
Сонымен бірге сыра адамның қан құрамына тез сіңетін болғандықтан, бұл сусынды жиі ішетін адамның қан тамырлары кеңейіп, варикозға тез шалдығады екен. Ал бұндай жағдай жүрек қабының кеңеюіне әкеліп соғады. Өйткені бүйрек пен бауырдың қызметі бұзылғаннан кейін жүрекке салмақ түсіп, адам инфарктіге шалдығуы мүмкін.
Сыраның құрамында фитоэстроген элементі бар. Ол әйел гармондары үшін өте қауіпті. Мөлшерден көп ішілген сыра әйелді ашуланшақ етеді, әрі психикасын бұзып, ішімдікке деген тәуелділігін арттырады. Мамандар ішкілікке үйір әйелдердің 82 пайызы ауруды сырадан тапқанын дәлелдеген. Ал сыраны көп ішкен ер адамның ағзасында әйелге тән гармондар пайда бола бастайды. Мәселен, бет пішіні өзгеріп, даусы жіңішкеріп, шашы жиітүседі. Бұлшықеттің күші азайып, кеудежасушалары босайды.
Сыра – есірткінің бір түрі. Оның дәмін алған адам іше бергісі келеді. Сыра адамның қан құрамына тез сіңетін болғандықтан, бұл сусынды жиі ішетін адамның қан тамырлары кеңейіп, варикозға тез шалдығады екен. Ал бұндай жағдай жүрек қабының кеңеюіне әкеліп соғады. Өйткені бүйрек пен бауырдың қызметі бұзылғанан кейін жүрекке салмақ түсіп, адам инфарктіге шалдығуы келіп шығады. Сонымен бірге сыра – семіздікке апаратын бірден - бір жол.
- Соңғы уақытта сыраға әуестенушілердің қатарында әйелдердің көбейіп келе жатқаны аса алаңдататын жай. Мөлшерден көп ішілген сыра әйелдің психикасын бұзып, ішімдікке деген тәуелділігін арттырады. Мамандар ішкілікке үйір әйелдердің 82 пайызы ауруды сырадан тапқанын дәлелдеген.
Мұғалім: Сыраның зиянына анық көз жеткізген көп мемлекеттер арнайы заң шығарып, бұл «сусыннан» аяқ тарта бастады. Тіпті, осы күні «егер сіз ұлтыңыздың сыраны пайдалану мөлшерін айтсаңыз, мен сізге оның қанша ұрпаққа дейін өмір сүретінін анық айтып беремін» деген сөз кең тарауда... (beer)
Сыра - дерек. АҚШ - тың Мичиган штатында жексенбі күні сыра ішуге және са - Германияда сыра тазалығы туралы заң әлемдік мәдени мұра қатарына... Чехияның зияткерлік меншігіне жатады.
2009ж. тамыз айынан бастап, қоғамдық мен сыра салынды. Аталған заң күшіне енгенмен, талапқа бағынғысы келмейтіндер табылып - ақ жатыр.
Соңғы жылдары елімізде сыраға әуес жандардың қатары арасында осы ішімдік түрі кең тарап кетті. Деректерге сүйенсек, халық спиртті ішімдікке қарағанда, сыраны екі есе көп пайдаланады. Біріншіден, денсаулыққа зиян болса, екіншіден, қоғамға қауіпті. Сондықтан қылғып отыратындарға қатаң бақылау жасау қолға алынды. Әкімшілік кодекстің 336 - бабына өзгертулер енгізіліп, сөзі сөзіне ауыстырылды. Осы орайда сыра заң азаматтардың басым бөлігі талапты орындай бермейді. Бірінші рет заң бұзған азаматтарға бір айлық есептік көрсеткішке дейін айыппұл салынады. Ал екінші рет, оның құны екі бес көрсеткішке дейін өседі. Ал үшінші рет полицияға 15 күнге тартылады.
Енді видео роликке назар аударыңыздар.
Оқушыларға сауалнама беріледі.
Сауалнама
1. Сіздің жасыңыз?
13 жас
14 жас
15 жас
16 жас
17 жас
2. Жынысыңыз?
Ұл
Қыз
3. Ішімдікке қатынасыңыз?
Қарсымын
Маған бәрібір
Қарсы емеспін
4. Сіздің ойыңызша не себепті жастар ішімдікке әуес келеді?____________
5. Жанұяңызда кімдер ішімдікке әуес?_______________________________
6. Өзіңіз сыра ішесіз бе?
Ия
Жоқ
7. Егер сыра ішетін болсаңыз, не себепті?____________________________
8. Ішімдікке әуес достарыңызға қатынасыңыз?____________________
Жағымды
Маған бәрібір
Жағымсыз
9. Сіздің ойыңызша болашақ жарыңыз (күйеуіңіз/әйеліңіз) ішімдікке әуес бола ма?_________________________________________________________
10. Сіздің ойыңызша адамның қандай қасиеті ішімдікке үйір қылады?
11. Сіздің ойыңызша сыраны көп мөлшерде ішудің адамға қандай әсері бар?__________________________________________________________
12. Сіздің ойыңызша жастар сыра ішуден бас тартуы үшін қандай шаралар қолға алынуы қажет?__________________________________
Мұғалім: Оқушылар, бүгінгі тәрбие сағатының барысында жас жандарыңды неден аулақ ұстау керек екендігін білдіңдер. «Бірінші байлық - денсаулық» дейді қазағымыз. Екі кісі кездесе қалса да алғашқы сұхбат осы амандық, саулық болмақ. Ендеше сағат бойы талқыға салынған арақ, сыра, темекі, нашақорлықтан жандарыңды аулақ ұстаңдар. Салауатты өмір салтын жандарыңа жан серік етіңдер!
Ардақты менің оқушыларым, «Мен Сіздерге ризамын,» өйткені сіздердің дендеріңіз сау, зиянды әдетерден аулақ, ұзақ та бақытты өмір сүретіндеріңізге сенімдімін. Салауатты өмір салтын қолдайық!
Жаман әдеттен әрқашанда аулақ болайық!- деп, бүгінгі кешімізді осымен аяқтаймыз.