Тұйық композиция және «ашық» композиция

КОМПОЗИЦИЯ

Өткізілетін уақыты: ___________________________________

Сабақтың тақырыбы: Тұйық композиция және «ашық» композиция.
Сабақтың мақсаты:
Білімділік:
Форматты таңдай отырып, еркін тақырыпта жасалған қысқамерзімдік композициялар: тік, көлденең, үшбұрышты, дөңгелек, сопақ, шаршы.
Дамытушылық:
• Жеке тұлғаны дамыту, талдау, салыстыра білу қабілеттерін дамыту;
• Сәндік қолданбалы өнеріне қызығушылығын арттыру;
• Шығармашылық қабілеттерді: ырғақ, түс, сезімді дамыту;
Тәрбиелік:
• Шеберлер өнеріне сүйіспеншілікті тәрбиелеу;
• Ұқыптылыққа, тазалыққа, еңбексүйгіштікке тәрбиелеу;
Сабақтың көрнекілігі:
Тақта, түрлі техникаларда салынған жұмыстар, суреттер, акварель бояуы.

Сабақтың жоспары:
1) Ұйымдастыру кезеңі
2) Өткен сабақты қайталау
3) Ойын жаттығулар, сергіту сәттері
4) Жаңа сабақты түсіндіру
5) Сарамандық жұмыс
6) Сабақты қорытындылау
7) Үй тапсырмасы

4. Балалар пейзаждағы сызықтық перспективаны жақсылап бақылауы үшін бұл сабақты ашық кеңістікте өткізген дұрыс. Алдымен өткен сабақта айтылған сызықтық перспектива заңдарын еске түсірген жөн. Осы заңдарды іс жүзінде тексеріп көрейік. Балалар табиғат аясындағы нақты пейзажда жақынырақ тұрған ағаштар алыстағылардан үлкен әрі биігірек көрінетінін, жолдардың алыстаған сайын жіңішкере түсетінін, аспанда қалықтаған құстар жерде жүргендер - ден әлдеқайда кішкентай, ал ағаштар биіктеген сайын жіңішкере беретінін өз көздерімен көріп, бақылайтын болсын.

Балаларға сызықтық перспективаны көрсетіп, пейзаждың схематикалық долбар суреттерін салуды ұсынамыз.

Осыдан кейін балаларды ашың және тұйық композиция ұғымымен таныстырамын. Жаңа тақырыпты түсіндіруге пейзаждың репродукциялары қажет болады. Сол үшін репродукциялы суреттерді тақтаға іліп қоямын. Тұйық композицияда суреттің екі жақ шетіне кез келген денелер бейнеленіп, қараған адамның назары сол денелерге тоқтайды. Сонымен тұйық композиция тыныштық сезімін туғызады. Ашың композицияда екі шетінде көз тоқтататын ешқандай нәрсе бейнеленбейді.

Балалар алдымен пейзажға қандай композицияны қолданатындарын шешіп алғаны дұрыс, себебі балалар шығармаларының көңіл күйі қандай дәрежеде болатындығы осыған да байланысты.

Композицияны таңдау үшін оларға әдейілеп жасалынған раманы қолдануды ұсынған дұрыс, қол созым жердегі раманы әрі - бері қозғалтып, қалауынша ашық немесе тұйық пейзаж көрінісін таңдауларына болады. Мұндай шағын рама жасау оңай - қатты қағаз немесе қатырма қағаздың бетінен өлшемі 10x8 см мөлшерінде терезе ойып аламыз. Осы терезеден қарап, пейзаж көрінісінің кез келген қызықты, әсерлі «кадрын» таңдап алуға болады. Балалар мұндай ізденіспен қуана айналысады.

Сонымен қатар ағаш діңдерінің, бұтақтарының пішіндері мен сызықтарының сұлу иірімдеріне, пейзаждағы түстер гаммасына назар аударып, онда қандай түстер басым екендігін анықтап (қарама - қарсы әлде жақын түстер ме), түстер гаммасын көңіл күймен байланыстыру қажет. Табиғат аясында күз туралы тақпақ, өлеңдер оқыған жақсы. Балалар, әлбетте, күз туралы білетін өлеңдерін еске түсірер. Бүл сабақ балаларды қызықты пейзаждар салуға шабыттандыруы тиіс..
Композицияны құрастыру әр оқушының өз қиялынан шығуы тиіс!
5. Практикалық кезең.
Жұмыстың жүргізілу тәртібіне келейік.
Мысалы, жан-жануардың кескінін алдымен А3 форматына қарындашпен салып аламыз. Қарындашты қатты батырып сызуға болмайды. Тапсырма орындалған соң тағы бір салыстырып қарап, кеміс жері болса, толықтырып, артық сызықтарды алып тастаймыз.
Мұнан соң пейзажды түгелдей әлсіз (сұйық) жасыл түспен бояп шығамыз. Балаларға бояуды өте сұйық жағуды ескертеміз, егер бояуды қою етіп бояса, заттың түсін тану қиынға түседі. Бояу кеппей тұрғанда оның үстінен қажет түстерді тағы бір жүргізу керек. Соңғы бояу алдыңғымен дымқыл күйінде жақсы араласып, заттың натурасына ұқсай түседі
Суретті бояуы кепкенше қоя тұру керек. Онан соң бояуды қоюлатып, жіңішке ұшты қыл қаламмен негізгі сызықтарды жүргізіледі.
Акварельмен жұмыс жасау кезінде оқушылардың жұмысын қадағалап, сәтті талпыныстарын мадақтау керек. Мұнан оқушылар бояумен жұмыс істеуге ынталана түседі. Егер оқушы натурасына сай бейнелейтін заттың түсін таба білуге жаттықса,бізді қоршаған әсем де сұлу көріністерді шынайы сезініп қабылдауға, оны бейнелеуге үйренеді. Бояу сырын ұғынып, әр заттың өзіне тән түрін, түсі таңдап бояуға жаттығады. Табиғаттың көркемдігін, байлығын терең түсіне білуге үйренеді. Эстетикалық талғамдары артады.
6. Сабақты қорытындылау.
Тұйық композиция және «ашық» композиция қандай болады?
7. Үй тапсырмасын ашық композицияда кіші форматта акварель бояуымен этюд салып келуін тапсырамын.