Қазақстан Президентінің кезекті Ұлттық құрылтайда айтқан тарихи көзқарастары мен ойлары туралы

Қазақстан Президентінің кезекті Ұлттық құрылтайда айтқан тарихи көзқарастары мен ойлары туралы

14 наурызда Бурабайда өткен Ұлттық Құрылтай Қазақстан дамуының өзекті мәселелерін талқылаудың маңызды алаңына айналды. Көптеген тақырыптардың ішінде ел президенті Қасым - Жомарт Тоқаевтың тарих ғылымын дамытуға қатысты мәлімдемелеріне ерекше назар аударылды. Оның тарихи қауымға да, бүкіл халыққа арнаған сөзінде өткенді зерделеудегі, ұлттық болмысты қалыптастырудағы және ел болашағын айқындаудағы жаңа векторлар айқындалды.

Тарих ұлттық болмыстың негізі ретінде

Президент сөзінің негізгі тезисі тарих ғылымының дамуы ұлттық бірегейлікті нығайтудың ең маңызды факторы болып табылады деген тұжырым болды. Бұл мәлімдеме фактіні айтып қана қоймай, тарихи білімнің мемлекет үшін стратегиялық маңыздылығын атап көрсетеді.

Жаһандану және тез өзгеріп жатқан әлем жағдайында ортақ тамырларды, дамудың негізгі кезеңдерін және өткеннің көрнекті тұлғаларын білу ұлттың бірегейлігі мен бірегейлігін сақтауға мүмкіндік беретін тірек болып табылады.

Тоқаев отандық тарихшыларының алдына өткенді терең де объективті зерделеу арқылы қоғамды топтастырып, ұлттық сананың берік қалыптасуына ықпал етуді тиімді міндет етіп қойып отыр.

Белгілерді еске түсіру: жүз жылдық мерейтойы

Елорданың Қызылордаға көшірілуі мен «қазақ» этнонимінің қайта оралуының екі айтулы оқиғасының 100 жылдығын атап өтудің терең символдық мәні бар. 1925 жылы астананың ауысуы кеңестік кезеңдегі ұлттың өзін - өзі билеу және мемлекеттік құрылыс процесіндегі маңызды қадам болды.

Дәл сол кезеңде «қазақ» деген түпнұсқаның қайта оралуы тарихи әділеттілікті қалпына келтіру және ұлттық бірегейлікті бекіту актісі болды. Президент бұл оқиғалар ұзақ тарихына қарамастан, ұлттық жолдың маңызды белгілері болып қала беретінін және халықтың тарихи жадында берік орын алуы керектігін атап көрсетеді. Құрылтайдың кезекті отырысын Қызылордада өткізу туралы ұсыныс – осынау тарихи сәттерді өзектендіруге, жаңаша мән - мағына беруге деген ұмтылыстың айқын көрінісі.

Тұлғаның тарихтағы рөлі: Сәкен Сейфуллиннің мысалы

Сәкен Сейфуллиннің «қазақ» этнонимін қайтару процесіндегі рөліне тоқталу тарихи баянды қалыптастырудың маңызды элементі болып табылады. Президент оны осы идеяның бастамашысы және жүргізуші ретінде көрсете отырып, негізгі тарихи үдерістердегі тұлғалардың маңыздылығын атап көрсетеді. Бұл сондай - ақ ұлттық қаһармандар пантеонының қалыптасуына және олардың қызметімен байланысты белгілі құндылықтар мен мұраттардың шоғырлануына ықпал етеді.

Инклюзия философиясы: «Біз бәріміз жақсымыз, бәріміз жаманбыз»

«Әкеңнің баласы болма – ер бол» деген даналық сөзге ұлттық бірегейлікті талқылау аясындағы үндеуі Президенттің ұлттық сананың инклюзивті және гуманистік түсінігін қалыптастыруға ұмтылысын көрсетеді. Бұл тар ұлтшылдыққа қарсы ескерту және жалпы адамзаттық құндылықтарды тануға шақыру. Тоқаев ұлттық мақтаныш ұлттық артықшылыққа дейін азып кетпеуі керек деген ойды нақты тұжырымдап, барлық халықтардың теңдігін, олардың даму әлеуетін атап көрсетеді.

Тарихқа жаңа көзқарас: панорамалық өркениет парадигмасы

Президент сөзінің маңызды аспектілерінің бірі отандық тарих ғылымын тарихқа панорамалық өркениеттік көзқарасқа көшуге шақыру болды. Бұл Қазақстан тарихын жеке - дара емес, өткенін, бүгінін және болашағын байланыстыра отырып, әлемдік өркениет процестерінің кең ауқымында зерделеу қажеттілігін білдіреді. Бұл тәсіл Қазақстанның дүниежүзілік тарихтағы орны мен рөлін тереңірек түсінуге, оның қайталанбас ерекшеліктері мен жалпыадамзаттық мәдениетке қосқан үлесін анықтауға мүмкіндік береді.

«Өткеннің ренішін» жеңу және кеңестік кезеңге салмақты баға беру
Президент Қазақстанның өткеніне көбінесе тарихи реніштер призмасы арқылы қаралатынына алаңдаушылық білдірді, оның пікірінше, бұл ұлттық тарихты қабылдауды тарылтады. Кеңірек және өршіл ойлауға шақыру өткенді біржақты және эмоционалды түрде түсіндіруді жеңуге бағытталған. Кеңестік кезеңнің «қараңғы» және «жарық» жақтарын мойындай отырып, оны теңгерімді бағалау қажеттілігіне ерекше назар аударылды. Бұл мәлімдеменің ел тарихындағы ең күрделі де қайшылықты кезеңдердің бірі туралы пісіп - жетілген объективті көзқарасты қалыптастыру, шектен шығып, тарихты саяси мақсатта пайдалануды ескерту үшін маңызды.

Қазақстанның әлемдік аренадағы орны туралы

Президент Қазақстанды әлемдік өркениеттің тәуелсіз бөлігі ретінде көрсетудің, қазақ халқының тәжірибесінің бірегейлігі мен әмбебаптығын ашудың маңыздылығын атап өтті. Бұл міндет тарихшыларға Қазақстанның әлемдік мәдениеттің, ғылымның және мемлекеттіліктің дамуына қосқан үлесін көрсететін зерттеулер жүргізу қажеттілігін туындатады. Бұл тұрғыда шығу тегі мен дамуының орталығы Қазақстан болған көшпелілер өркениетін зерттеудің маңызы ерекше. Президент мұны тек мақтаныш ретінде ғана емес, сонымен бірге елдің қазіргі заманғы миссиясы – халықтар мен мәдениеттерді біріктірудің негізі ретінде қарастырады.

Ғылымнан тәжірибеге: нақты қадамдар

Президенттің мәлімдемелері тек теориялық пайымдаулармен шектелмеді. Ол тарих ғылымын дамыту және мәдени мұраны сақтау бойынша бірқатар нақты жұмыс бағыттарын атап өтті: ғылыми зерттеулер, тарихи ескерткіштерді қалпына келтіру, археологиялық қазбалар, мұражай ісін дамыту, шетелдік мұрағаттарды зерттеу және ұлттық дәстүрді жаңғырту. Бұл жұмысты жүйелеуге шақыру мемлекеттің тарих ғылымын жүйелі негізде қолдау мен дамытуға деген байыпты ниетін көрсетеді.

Мифологизацияға мен архаизмге қарсы болу

Баяндаманың маңызды тұсы – тарихты мифологияға айналдырып, архаизмге түсуден сақтандыру болды. Президент тарихи - мәдени мұраны ХХІ ғасыр шындығына бейімдей отырып, жан - жақты және әдістемелік тұрғыдан насихаттау қажеттігін айтты. Бұл өткенді зерделеу ғылыми әдіс - тәсілдер мен сыни талдауларға негізделіп, тарихты дәріптеу жас ұрпаққа заман талабына сай, тартымды болуы керек деген сөз.

Қорытындылай келе, Қазақстан Президентінің Ұлттық Құрылтайда сөйлеген сөзі елдің өткенді тану мен болашағын құрудың жаңа жолдарын белгілейтін өзіндік тарихи жол картасы болды деп айтуға болады. Ол тарих ғылымы саласындағы негізгі міндеттерді нақты айқындап, оның ұлттық бірегейлікті нығайтудағы маңыздылығын қуаттап,

Қазақстан тарихын жаһандық контексте жан - жақты әрі бейтарап зерттеуге шақырды. Айтылған идеялар мен бастамалар тарихи ойдың, мәдени саланың одан әрі ілгерілеуіне және қазақстандықтардың ұлттық болмысының қалыптасуына елеулі әсер ететіні сөзсіз. Қазір тарихшылардың, зиялы қауымның, бүкіл қоғамның алдында халықтың тарихи жадын кеңейтіп, мемлекеттің прогрессивті дамуына үлес қосу – осы жоспарларды жүзеге асыру міндеті тұр.

Керімсал Жұбатқанов, тарих ғылымдарының кандидаты, С. Сейфуллин атындағы Қазақ агротехникалық зерттеу университетінің доценті