Түркия әлемдік қару экспорттаушылар тобына енді

Түркия әлемдік қару экспорттаушылар тобына енді

Түркия әлемдік қару экспорттаушылар тобына енді. 2022 жылы түрік қаруының экспорты 4 миллиард доллардан асты, бұл өткен жылмен салыстырғанда 36 пайызға жуық өсті. Сонымен бірге экспорттың 98 пайызы аңызға айналған «Байрактар» ұшқышсыз ұшақтарының сатылымы болды.
Түрік саясаттанушысы Ирфан Кая Ульгер haqqin. az басылымына берген сұхбатында Анкараның әскери - өнеркәсіп кешенінің жауынгерлік ұшқышсыз ұшақтар мен басқа да қару - жарақтардың өндірісін экспоненциалды түрде арттыруға мүмкіндігі бар екенін айтты.
«Түрік әскери - өнеркәсіп кешенінің дамуы түрік қарулы күштері 1974 жылы Кипрдегі операциясынан кейін басталды», - деп есептейді Улгер. – Бұған дейін түрік әскеріне қажетті барлық қару - жарақ АҚШ пен Еуропа елдерінен сатып алынған. Кипрдегі операциядан кейін Батыс елдері Анкараны агрессияға ұшыратты деп айыптап, қару - жарақ эмбаргосын енгізді, осылайша Түркияның ұлттық әскери өнеркәсібінің пайда болуына және дамуына негіз болды. Дәл осы кезеңде ASELSAN, ROKETSAN және басқалары сияқты флагмандық компаниялар құрылды».
Саясаттанушының пікірінше, түрік әскери - өнеркәсіп кешенінің дамуындағы шешуші сәт Екінші Қарабақ соғысында «Байрактар» ұшқышсыз ұшақтарын пайдалану болды. «Бір жағынан Анкара бауырлас Әзірбайжанға күшті қолдау көрсетсе, екінші жағынан өзінің әскери технологиясын ұрыс жағдайында сынап, бүкіл әлемге паш етті», - дейді Улгер. - Түркия соңғы уақытқа дейін НАТО блогымен қызмет ететін ұшқышсыз ұшақтарды сатып алуда белгілі бір қиындықтарды бастан кешірді.
Бұл ұшқышсыз ұшақтарды Анкараға не көп алғышарттармен жеткізілді, не мүлде жеткізілмеді. Қазір жағдай күрт өзгеріп, Түркия жауынгерлік және барлау ұшқышсыз ұшақтарын жеткізуші әлемдегі жетекші елдердің біріне айналды. Байрактардың негізгі сатып алушылары Балқан түбегі елдері, Судан, Ливия және т. б.
Саясаттанушының айтуынша, түрік ұшқышсыз ұшу аппараттарының әлемдік қару - жарақ нарығындағы жетістігі Түркия Республикасының әскери - өнеркәсіп кешенінің басқа да салаларын дамытуда катализатор рөлін атқарды.
«Мысалы, - дейді саясаттанушы, - MILGEM жобасы аясында TCG Стамбул жаңа жауынгерлік корветі, Türk Havacılık ve Uzay Sanayii AŞ бесінші буын ұлттық жауынгерін жасады. Нурол Макина Еуропа және Азия нарықтарында Ejder Yalçın бронетранспортерлерін сәтті сатады».
Ирфан Кая Ульгер Түркияның соңғы жылдары әскери - өнеркәсіп кешенінің беделін айтарлықтай арттыра алғанын, бұл елдің сыртқы саяси имиджіне оң әсер еткенін баса айтты.
«Қару экспортына келетін болсақ, Түркия бұл салада мүлдем тәуелсіз саясат жүргізіп отыр», - дейді Ульгер. – Түркияның Ресеймен қарым - қатынасы қалыпты, дегенмен Анкара Қырымды оккупациялауды мойындамайды және Украина армиясын жауынгерлік ұшқышсыз ұшақтармен қамтамасыз етеді.
Сонымен бірге Түркия Солтүстік Атлантикалық келісімнің маңызды бөлігі болып қала береді, бұл Анкараның НАТО қауіпсіздігіне қауіп төндіретін елдерге ешбір жағдайда қару сатпайтынын анық білдіреді.
Бұл, ең алдымен, ҰҚШҰ - ға мүше мемлекеттерге – Ресейге, Беларусьқа, Арменияға, сондай - ақ сол немесе басқа дәрежеде Солтүстік Атлантикалық альянс мүшелеріне қауіп төндіруі мүмкін елдерге қару сатуға қатысты және, әрине, Иранға қатысты.

Керімсал Жұбатқанов