Қазақстан кенеттен бүкіл әлемге керек болып шықты

Қазақстан кенеттен бүкіл әлемге керек болып шықты

Жақында ресейлік «ВЗГЛЯД» бизнес газетінде «Казахстан внезапно оказался нужен всему миру - Қазақстан кенеттен бүкіл әлемге керек болып шықты» деген мақала жарық көрді. Мен оны қазақшаға аудардым. Осы мақаладан Ресей элитасында ТМД және басқа да бірлескен одақтардағы көрші еліне - Қазақстанға қатысты объективті салмақты, парасатты көзқарастардың пайда бола бастағанын көруге болады. Бұл Ресейдің бізге, яғни Қазақстанға қатысты дұрыс әрі достық саясатын дамытуға ықпал етеді деп ойлаймын.
Ресей - Қазақстан қарым - қатынастары үнемі алаңдаушылық туғызатын қиын кезеңдерді бастан өткеруде. Президент Тоқаевтың ДНР мен ЛНР тәуелсіздігін мойындамау туралы сенсациялық мәлімдемесі болсын, кез келген тітіркендіргіштерге екі тарап та қатты қобалжыды.
Оған қоса, Қазақстан билігінің Ресейге параллель тауар импортын қысқартуға деген ұялшақ әрекеттері немесе сол Тоқаевтың қазақстандық мұнайды сыртқы нарыққа жеткізудің балама ресейлік бағыттарын дамыту қажеттігі туралы соңғы мәлімдемелері, Каспий құбыр консорциумының жұмысы кенеттен сәтсіздікке ұшырағаннан кейін айтылды.
Мұның бәрі Ресейде ең жақын одақтас пен серіктестің опасыздығының көрінісі ретінде ғана қабылданады және, әрине, бұл өзара әрекеттер мен мәлімдемелерді ынталандырады, бұл өз кезегінде Қазақстанда қазірдің өзінде Ресейге қарсы риториканы таратуға мүмкіндік береді.
Осылайша, Тараздағы «Қазфосфат» зауытында алғашында экономикалық қиындықтардан туындаған (жұмысшылар еңбек жағдайын жақсартуды және жалақыны көтеруді талап еткен) жақында болған наразылықтар ақыры кәсіпорынның ресейлік басшылығын жұмыстан шығару талаптарымен аяқталды.
Бұл жаңалық ресейлік ақпарат кеңістігіне еніп, онда ол үнемі орысфобияның көрінісі ретінде түсіндіріледі және цикл қайтадан қайталанады. Қазақстанның Ресейден бөлінуі Мәскеу үшін мүмкін емес, ал Астана үшін өте зиянды. Қазақстан тек көрші мемлекет емес, одақтас (ҰҚШҰ - да), экономикалық әріптес (ЕАЭО - да).
Ал Ресей - Қазақстан шекарасының ұзындығы ресей - украин шекарасынан екі жарым есе ұзын. Осы параметрдің өзі Қазақстанның Ресей қауіпсіздігі үшін маңыздылығын еселей түседі. Бұл белгілі бір жағдайларда Мәскеу мен Астананың мінез - құлық үлгілеріне байсалды қарауға жол беріп, өзара «түйреу және қағу» тактикасы өткеннің еншісінде қалуы керек дегенді білдіреді.
Сондай - ақ құрметсіздіктің кез келген көрінісін өзара тоқтататын сақтандырғыштардың қалыптасуы. Өйткені, Орталық Азиядағы ең ірі елмен – жақын болашақта ірі геосаяси ойыншылар үшін шайқас алаңына айналатын аймақпен қарым - қатынас орнатудағы қателіктер өлімге әкелуі мүмкін.
Осылайша, 20 қарашада өткен кезектен тыс президенттік сайлауда Қасым - Жомарт Тоқаев жеңіске жетті. Соңғы айларда Назарбаевтан кейінгі элитаның толық тазартылуына байланысты жеңіс Тоқаевқа қиындық тудырмады.
Сайлаудың өзі Қазақстанның қазіргі президентінің легитимділігін нығайтуға ғана емес, сонымен бірге АҚШ пен Ресейдегі, Қытаймен қатар басқа елдердегі президенттік сайлауды қамтитын «2024 жылғы проблемадан» сақтандыруды көздеді. Еуропалық Одақ Қазақстанға ең көп әсер етеді. Сайлаудағы жеңіс Тоқаев - тәуелсіз саяси ойыншы ретінде көрсетуге мүмкіндік берді.
Тоқаев жаңадан сайланған Президент ретіндегі алғашқы шетелдік сапарын Мәскеуге жасады, осылайша дәстүрге құрмет көрсетті (осыған дейін Тоқаев пен Назарбаев сайланған президенттер ретінде Ресейге алғашқы сапарын да жасады) және орыс - қазақ қарым - қатынастарының маңыздылығын көрсетті.
Бірақ бұл символдық ым - ишара Қазақстанның сыртқы саясатының Ресейге бет бұруы деп қабылдамауы керек. Соңғы уақытта бұл ел басқа мықты мемлекетердің тым көп назарына ілікті. Ал бұл мықтылар Қазақстанға ұсыныспен ғана емес, талаппен де келеді. Соңғы екі айда ғана Қазақстанға Қытай басшысы Си Цзиньпин, Еуропарламент басшысы Шарль Мишель, Германия Сыртқы істер министрі және немістің ең танымал саясаткері Анналена Бурбок келді.
Неге десеңіз, Қазақстандағы католиктер саны дінге сенушілердің 1 пайызынан әрең асып кетсе де, Рим папасы кенет ол жаққа барды. Бір кездері ұйқысы қанған Қазақстан сөзбе - сөз назар аударады, бұл қазақ билігін шошытпай қоймайды.
Еуропалық Одақ Қазақстандағы ең ірі инвестор, Қытай ең ірі кредитор, Ресей ең маңызды сауда және логистикалық серіктес болып қала береді. Одан кейін пантүркілік және османдық амбициясы бар Түркия.
Бүкіл әлемде, соның ішінде Орталық Азияның шахмат тақтасында да АҚШ өз ойынын ойнап жатыр. Бұл ойыншылардың барлығы Қазақстанға бірдеңе ұсынады, бірақ олар әрқашан бірдеңе талап етеді.
Тоқаев, мансаптық дипломат, егер олар Қазақстанның мүдделеріне сәйкес келмесе немесе Тоқаевтың өзінің ұстанымына нұқсан келтірмесе, ұсынылғаннан максимум алып, берушілердің ең аз тілегін орындап, жаңбыр тамшылары арқылы өтуді күтеді. Мәскеуге сапары барысында Тоқаев ресейлік инвестициялар мен бірлескен инфрақұрылымдық жобаларды қорғау туралы құлаққа жағымды мәлімдемелер жасады.
Ресейдің жаңа аумақтарын мойындамау арқылы Тоқаев Бейжіңге де дәл осылай жол беріп, Тайваньның тәуелсіздігін де ешқашан мойындамайтынын анық көрсетті. Сайлау қарсаңында ол АҚШ пен ЕО - ны қуантпай қоймайтын «аз мемлекет» деген айнымас хабармен экономикадағы либералды реформалар сериясын жариялайды. Ол президенттік билікті бір жеті жылдық мерзіммен шектеп, өмір бойы Орталық Азияның тағы бір диктаторы болғысы келмейтінін аңғартады.
Тоқаев Ресейге параллель импорттау процедураларын барынша бюрократизациялауда, бұл Еуропалық Одақтың санкциялық саясатымен бірге ойнайтын сияқты, бірақ бұл импортты толығымен тоқтатпайды, өйткені бұл Ресейге қажет және Қазақстанның өзіне тиімді.
Бұл қиын ойынның қанша уақытқа созылатынын айту қиын. Орталық Азияда (тек Қазақстанда ғана емес) шиеленіс күшейе береді. Бұған әлемдік экономикадағы проблемалар да, ірі ойыншылардың Қазақстанды үлкен геосаяси ойында «козырь» ретінде пайдалану әрекеттері де кінәлі болады.
Әлем тез жылынып жатқанына қарамастан, мәлімдемелер күшейе түсуде, Ресейдің Қазақстанына қатысты фобия дәрежесін төмендетіп және кез - келген бопсалау әрекетінен бас тартып, ақылды ойын жүргізу керек, бұл құрал қаншалықты тартымды және тиімді болып көрінсе де.

Керімсал Жұбатқанов