Әке көрген – оқ жонар

Әке көрген – оқ жонар
Қазақта «Әке көрген – оқ жонар, шеше көрген – тон пішер» деген керемет мақалды жиі айтады. Бұл сөздің мағынасы өте терең. Әке – әрбір бала үшін үлкен мектеп, өмірлік ұстаз. Ол ұлына өз білгенін үйретіп, дұрыс жол көрсетеді. Баланың мінезі, өмірге деген көзқарасы көбіне әкесіне қарап қалыптасады. Сондықтан да әкенің тәрбиесі ұлының болашағына үлкен әсер етеді.

Әкенің ұлына беретін ең үлкен тәрбиесі – өзінің іс - әрекеті. Балалар көбіне үлкендердің сөзінен гөрі, олардың ісіне қарап өседі. Егер әке адал, еңбекқор, жауапкершілікті болса, ұлы да соны көріп, соған еліктейді. Мысалы, егер әкесі шыншыл болса, ұлы да өтірік айтпайтын болады. Егер әкесі қолынан іс келетін адам болса, ұлы да соны үйренуге тырысады.

Бала кішкентай кезінен бастап әкесінің әрекеттерін бақылап өседі. Егер әке отбасына қамқор болса, анасын сыйласа, өз ісіне жауапкершілікпен қараса, ол баласына да жақсы үлгі болады. Осылайша, ұл бала болашақта нағыз азамат болып қалыптасады.
Әкенің ұлына үйрететін нәрселері өте көп. Қазақта бұрыннан бері ер балаларды әкесі ерте жастан еңбекке баулыған. Ұсталыққа, аңшылыққа, мал бағуға, атқа мінуге, шаруашылыққа икемді болуға тәрбиелеген. Бұл – «Әке көрген – оқ жонар» деген мақалдың нақты көрінісі.

Мысалы, егер әкесі ұста болса, ұлы да темір жонуды үйренеді. Егер әкесі шаруа адамы болса, ұлы да мал бағуды, жер жыртуды меңгереді. Егер әке кітап оқыса, ұлы да кітапқа қызыға бастайды. Осылайша, бала әкесінен өмірлік дағдыларды үйреніп, оның жолын жалғастырады.

Әке баласына еңбек етуді үйретеді. Көп жағдайда әкелер ұлдарына «Еңбек етсең, ешқашан аш қалмайсың», «Еңбек – ердің көркі» деп айтып отырады. Бұл – бекер сөз емес. Адал еңбек еткен адам ешқашан жаман болмайды.

Көптеген кәсіпті адамдар өз әкесінен үйреніп, сол жолды жалғастырып келеді. Мысалы, шебер адамдардың балалары да шебер болады, өйткені әкесінен көріп, жастайынан үйреніп өседі. Диханның ұлы егіншілікті жақсы меңгереді, өйткені ол бала кезінен әкесіне көмектесіп, жер жыртудың, егін егудің қыр - сырын біледі. Осылайша, еңбекқорлық – әкенің балаға қалдыратын үлкен мұрасы.

Ұл бала үшін әкесінің орны бөлек. Ол әрдайым әкесін құрметтеп, оған ұқсауға тырысады. Егер әке мықты, қайратты, сабырлы болса, ұлы да солай болады. Егер әке балаға дұрыс тәрбие бермесе, бала өмірде көп қиындықтарға тап болуы мүмкін.
Сондықтан әрбір әке баласына жақсы тәрбие беруге тырысуы керек. Ол үшін әкелер ең алдымен өздері жақсы адам болуы тиіс. Балаларға ақыл айту жеткіліксіз, ең бастысы – өз ісімен, өмірімен үлгі болу.

«Әке көрген – оқ жонар» деген мақал бекер айтылмаған. Әке – ұлының өмірлік ұстазы, ең жақын досы, ең сенімді ақылшысы. Әкенің тәрбиесін көрген бала адал, еңбекқор, батыл болып өседі. Ол өз ісіне жауапты, шыншыл, қайсар болады.

Әкесінің жақсы қасиеттерін бойына сіңірген ұл болашақта өз отбасына қамқор, халқына пайдалы азамат бола алады. Сондықтан әр бала әкесінің сөзін тыңдап, жақсы істерін үйреніп өсуі керек. Әкеге құрмет көрсету, оны сыйлау – әрбір перзенттің борышы. Себебі әке – отбасының тірегі, ұрпақтың тәрбиешісі, өмірдің шын ұстазы.